چندی پیش قیمت دلار (تتر) در بازار آزاد خط 50 هزار تومانی را شکست و در روزهای پس از آن با سرعتی کم سابقه تقریباً هر روز افزایش قیمت داشت. در 7 اسفند قیمت دلار در بازار آزاد به 60 هزار تومان رسید.
در نمودار زیر برگرفته از سایت ارزدیجیتال روند قیمت تتر که هر واحد آن معادل یک دلار آمریکا است قابل مشاهده است.
در میان بهت و ترس و نگرانی مردم از این افزایش قیمت دلار، این سوال پیش می‌آید که چرا دلار رکورد شکست و این روند تا کجا ادامه خواهد داشت؟
بسیاری از مردم افزایش ارزش دلار را بی دلیل می‌دانند و گزارشی رسمی از سوی دولت برای افزایش قیمت دلار صادر نشده است اما در اینجا گزینه‌های احتمالی را بررسی می‌کنیم که دست به دست هم داده و باعث صعود دلار و کاهش ارزش ریال و تومان شده‌اند:
- کسری بودجه: بسیاری از کارشناسان دلیل اصلی رکورد اخیر دلار را کسری بودجه اعلام کرده‌اند. آنها بر این باورند که تمهیدات دولت برای جبران کسری بودجه به نتایج موثری نرسیده و این عدم موفقیت اکنون خود را در افزایش قیمت دلار نشان می‌دهد.
- میزان تقاضای بالا: به نظر می‌رسد که به صورت کلی مردم نه تنها به پایین آمدن قیمت دلار امیدی ندارند، بلکه انتظار این را دارند که دلار بالاتر هم برود. این باعث شده که میزان تقاضای مردم برای تبدیل دارایی خود به دلار و دیگر دارایی‌های دیگر بالا رود و تمایل به نگهداری ریال و تومان پایین آید؛ در نتیجه ارزش تومان در مقابل دلار کاهش میابد.
- میزان عرضه پایین: کاهش صادرات، روابط بد کشورها و عدم تمایل مردم برای فروش دلارهای خود باعث می‌شود که مقدار عرضه دلار پایین آمده و در نتیجه ترکیب عرضه کم و تقاضای بالا برای دلار، ارزش دلار با سرعت بیشتری افزایش میابد.
- چاپ پول بدون پشتوانه: با وجود کسری بودجه و تورم بالا و رکود اقتصادی، ارز دولتی عملاً از پشتوانه کمی برخوردار است و افزایش چاپ پول باعث می‌شود که کاهش ارزش ریال و در مقابل افزایش ارزش دلار بیشتر خودنمایی کند.
- کاهش ذخیره ارزی کشور: در نتیجه عدم وجود روابط خوب با جامعه بین‌الملل، درآمد ارزی کشور کاهش یافته و جریان انتقال و مبادله ارز گردش خود را از دست داده و راکد شده است. این باعث می‌شود که ذخیره ارزی کشور کاهش یافته، دلار تبدیل به کارایی کمیاب شده و قیمت آن افزایش یابد.
- روابط سیاسی و بین المللی: اخبار بین المللی و تنش‌های سیاسی با دیگر کشورها از جمله تهدیدات جنگ و بستن کانال دلار بین ایران و عراق و غیره باعث می‌شود که ارزش ارز دولتی ایران کاهش یابد و در نتیجه دلار افزایش قیمت داشته باشد.
- عوامل دیگری مانند نقدینگی بالا، افزایش تورم و دیگر مسائل به معضل افزایش ارزش دلار دامن می‌زنند.
روند افزایش قیمت دلار تا کجا و تا چه زمانی ادامه دارد؟
از آنجایی که اقدامات لازم برای کاهش نرخ دلار و افزایش ارزش ریال و تومان مربوط به مسائل زیرساختی و ریشه دار هستند و برنامه ریزی و تغییرات جدی لازم دارند، پیش‌بینی می‌شود که افزایش نرخ دلار تا سال آینده ادامه داشته باشد. با اینحال نمی‌توان با قطعیت از روند و سرعت تغییر نرخ دلار صحبت کرد و اخبار هر روز می‌توانند در این پیش بینی‌ها تغییر ایجاد کنند.
