آیا دنیای ارزهای دیجیتال باعث تحولی بزرگ در دنیای ما خواهد شد؟

«دو سال پیش همه می‌خواستند جای ما باشند؛ حالا همه از ما متنفرند!» اینها صحبت‌های یک بنیان‌گذار ۲۴ ساله ارزهای دیجیتال است که در یک گردهمایی در نیویورک مطرح کرد.

ارزهای دیجیتال که زمانی به نظر می‌رسید تهدیدی برای سیستم‌های مالی باشند، افت چشمگیری را پشت سر گذاشته‌اند. ارزش بازار همه رمزارزها از ۲۵۰ میلیارد دلار در ابتدای سال ۲۰۲۰ به ۳ تریلیون دلار در اواخر سال ۲۰۲۱ رسید. اما از آن زمان به بعد به ۱/۳ تریلیون دلار کاهش یافته است. 

موضوعی که از این هم مهم‌تر است، کاهش اعتماد عمومی به رمزارزها پس از جریان کلاهبرداری‌ها و سقوط بانک‌ها و صرافی‌ها، به ویژه سقوط صرافی FTX به عنوان یک صرافی محبوب ارزهای دیجیتال بوده که در نوامبر ۲۰۲۲ به پایین‌ترین حد خود رسیده است.

با این حال، در دبی، بحث رمزارزها همچنان بر سرزبان‌هاست. الکس چیهاد (Alex Chehade)، مدیر صرافی بایننس در دبی، معتقد است که امارات با ایجاد یک نهاد نظارتی که به ارزهای دیجیتال اختصاص پیدا کرده، درهای خود را به روی این صنعت باز کرده است. بایننس و سایر صرافی‌ها مانند Crypto.com و Bybit در سال ۲۰۲۲ در دبی مراکز خود را راه‌اندازی کردند.

البته هنوز سؤالات بزرگی در این صنعت وجود دارد. برای مثال، در یکی از جلسات در دبی، یکی از خبرنگارها از الکس چیهاد پرسید که آیا کریپتو توانسته برنامه قدرتمند خود را پیدا کند یا خیر، که با واکنش تند الکس مواجه شد و یکی از توسعه‌دهندگان پاسخ داد که قبلاً آن را پیدا کرده‌ایم.

نوع نگرش جامعه به دنیای ارزهای دیجیتال چندقطبی شده است. برای برخی، وعده کریپتو مبنی بر ایجاد تحول در امور مالی وعده‌ای توخالی بود. هدف این بود که یک سیستم مالی رانتی که گران، غیرقابل دسترس و احتمالاً غیرقابل اعتماد بود، را کنار بگذارد. با این حال، سیستم مالی راکد و ثابت نیست؛ مدام درحال جذب فن‌آوری‌های جدید به سوی خودش است. در این میان، قانون‌گذاران با تأخیر وارد عمل می‌شوند. 

سنگاپور که زمانی قطب ارزهای دیجیتال بود، از بایننس درخواست کرد تا از دسامبر ۲۰۲۲ عملیات خود را متوقف کند. این شرکت تنها ده مجوز از حدود ۶۰۰ برنامه اخیر خود را برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای کریپتو صادر کرده بود. حدود ۲۵ کشور از ۴۵ کشوری که توسط اتاق فکر شورای آتلانتیک مورد بررسی قرار گرفته است، ممنوعیت‌های جزئی یا کاملی را بر رمزارزها اعمال کرده‌اند.

با این حساب آیا همچنان باید به این صنعت امیدوار باشیم؟ البته که باید امیدوار بمانیم. قیمت بیت کوین در سال جاری تقریباً ۷۰ درصد افزایش یافته است، که شامل افزایش قیمت آن پس از فروپاشی بانک سیلیکون ولی نیز می‌شود. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ارزهای دیجیتال در کشورهای ضعیفی مانند آرژانتین و نیجریه که تحت تاثیر تورم بالا یا کاهش ارزش پول هستند، طرفداران بیشتری را به برای خود دست‌وپا کرده‌اند. همین موضوع این حقیقت را به ما نشان می‌دهد که همیشه باید جایی دنبال محبوبیت بیشتر ارزهای دیجیتال بگردیم که جایگزین‌های آن ضعیف‌تر عمل کرده‌اند.

در سال ۲۰۰۸، ساتوشی ناکاموتو در توضیح ارائه طرح بیت کوین خود گفت: «آنچه لازم داریم یک سیستم پرداخت الکترونیکی است که به هر دو طرف اجازه می‌دهد تا مستقیماً و بدون نیاز به تأیید شخص ثالث قابل اعتماد با یکدیگر معامله کنند.» 

تراکنش‌های ارزهای دیجیتال نوید کارایی بیشتر و اجتناب از نظارت آزاردهنده از طرف دولت‌ها را می‌دهد. با این حال هیچ‌یک از این دو مورد در واقعیت محقق نشده است. تراکنش‌ها هنوز باید توسط رایانه‌هایی تأیید شوند که نسخه‌ای از بلاک چین مرتبط را نگهداری می‌کنند، که یکی از دلایلی است که کوین بیس (صرافی ارزهای دیجیتال فهرست‌شده آمریکایی) یک درصد کارمزد برای پرداخت‌ها دریافت می‌کند. به این موضوع، هزینه جابجایی ارزهای دیجیتال برای ورود و خروج را نیز اضافه کنید که در نهایت به ما نشان می‌دهد که هزینه‌های نهایی بسیار بالاست. سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که تا زمانی که upi (سیستم پرداخت یکپارچه کشور هند) یا Pix (سیستم پرداخت آنی کشور برزیل) ارزان‌تر است، چرا باید بلاک چین اتریوم را برای انجام تراکنش‌ها انتخاب کنیم؟

از سوی دیگر، اجتناب از نظارت دولت نیز آسان نیست. برای حرکت از ارز سنتی به سوی ارز دیجیتال، مصرف‌کنندگان باید از پلتفرم‌های on-ramp استفاده کنند که شامل پلتفرم‌های متمرکزی مانند کوین‌بیس یا بایننس هستند. همین امر در مورد استیبل کوین‌هایی که به دلار پِگ شده‌اند نیز صدق می‌کند. باید به آنها اعتماد کرد؛ دقیقاً همان چیزی که فضای کریپتو ادعا می‌کرد به آن نیاز ندارد. 

پلتفرم‌های غیرمتمرکز مانند یونی‌سوآپ وجود دارند، اما استفاده از آنها سخت است و خطراتی همچون از دست دادن کلید خصوصی را، به عنوان رمز عبوری که هرگز قابل بازیابی نیست، به همراه دارد. این را اضافه کنید که استخراج بیت کوین هزینه‌های زیست‌محیطی زیادی را نیز به همراه دارد.

علاقه ناگهانی بازار ارزهای دیجیتال به وضع مقررات

در حال حاضر طرفداران کریپتو ادعا می‌کنند که خواهان تنظیم مقررات برای کاهش عدم اطمینان و جلب مجدد اعتماد مصرف‌کننده هستند. اما تنظیم‌کننده‌ها اغلب بسیار فراتر از آن چیزی که بسیاری انتظارش را دارند پیش می‌روند. Shaktikanta Das، رئیس بانک مرکزی هند، گفته است که رمزارزها هیچ‌گونه ارزش ذاتی ندارند و ممکن است بیشتر رمزارزها را ممنوع کند.

در پنجم ژانویه تنظیم‌کنندگان آمریکایی (از جمله صندوق ذخیره فدرال و شرکت بیمه سپرده فدرال) اعلام کردند که ارزهای دیجیتال در شبکه‌های غیرمتمرکز با رویه‌های بانکی ایمن و سالم سازگاری ندارند. دولت همچنین بانک سیگنچر را که یک بانک برجسته برای صنعت کریپتو به حساب می‌آمد، پس از فروپاشی آن تصرف کرد.

اعمال و وضع مقررات برای ارزهای دیجیتال تراکنش‌ها را گران‌تر می‌کند. آقای پون از دانشگاه پلی‌تکنیک هنگ کنگ می‌گوید که بیشتر هزینه تراکنش‌های مالی ناشی از پیروی از مقرراتی مانند قوانین شناخت مشتری و مبارزه با پولشویی است. اما مقرراتی که کمتر سختگیرانه هستند، می‌توانند به این صنعت کمک کنند. دلیل حضور بایننس و سایر شرکت‌های کریپتو در دبی دقیقاً به خاطر پوشش نظارتی ارائه‌شده در این کشور است. سؤال اینجاست که، اگر ارزهای دیجیتال با مقررات مشابه شرکت‌های فین‌تک مواجه باشد، آیا توانایی این را دارد که خدمات منحصر به فرد ارزشمندی ارائه دهند؟

پاسخ این سؤال این است که فضاهایی وجود دارد که رمزارزها همچنان می‌توانند در آنها موفق ظاهر شوند. کیم گرائر، رئیس تحقیقات Chainalysis، که داده‌های بلاک چین را بررسی می‌کند، نقاط کانونی و تمرکز پذیرش کریپتو را در مکان‌هایی می‌داند که از کاهش ارزش پول یا تورم شدید رنج می‌برند. 

در اینجا کریپتو می‌تواند به عنوان مانع از دست رفتن سرمایه عمل کند. الکس چیهاد در این باره خاطرنشان کرد: «بیت کوین در واحد پول لبنان چیزی حدود ۶۰۰۰ درصد افزایش یافته است.» دولت‌ها نیز می‌توانند تقاضا را افزایش دهند. کیم گرائر می‌گوید که کنترل سرمایه نیجریه و محدودیت‌های آرژانتین در نگهداری دلار، دلایلی را به مردم می‌دهد که سرمایه خود را به سمت استیبل کوین و بیت‌کوین ببرند. از این جهت ممکن است دولت‌های آنها خطراتی را متوجه ثبات مالی در این کشورها بدانند، و در مقابل شهروندان نیز این فرصت را جایگزینی برای مقامات نالایق یا فاسد خود بدانند.

موضوع مهم دیگر پرداخت‌های برون‌مرزی است، به ویژه برای جفت ارزهایی که نقد نمی‌شوند. نوین گوپتا، بانکداری که اکنون در ریپل (یک شرکت ارز دیجیتال که پرداخت‌های بین‌المللی انجام می‌دهد) فعالیت دارد، می‌گوید: «در حال حاضر جهانی شدن به ۱۰ هزار دلار محدود شده است.» 

کارمزد تراکنش‌های فرامرزی سهم بالایی از ارزش خود را مدیون پرداخت‌های کوچک‌تر هستند، زیرا کارمزدهای ثابت بالایی دارند. شبکه ریپل به ارزهای دیجیتال این امکان را می‌دهد تا معاملات بین ارزهای سنتی را واسطه کنند و هزینه‌ها را کاهش دهند. این شرکت به ارزش ۱۴ میلیارد دلار در آغاز سال ۲۰۲۲، حدود ۳۰ میلیارد دلار از طریق خدمات فرامرزی خود در مدت پنج سال ثبت کرده است.

در مقایسه، فین‌تک Wise (که پیش از این با نام TransferWise شناخته می‌شد)، تنها در سه ماهه اول سال ۲۰۲۳، ۳۳ میلیارد دلار پردازش ثبت کرده است. Wise با انجام انتقال موازی داخلی به جای دو انتقال برون‌مرزی، هزینه‌ها را کاهش می‌دهد.

مطالعه‌ای که توسط بانک جهانی انجام شده، نشان می‌دهد که هزینه‌های حواله‌های مرزی از ۷ درصد در یک دهه قبل به ۵ درصد کاهش یافته است. و در صورتی که مصرف‌کنندگان از بهترین گزینه موجود (که اغلب یک فین تک جدید است) استفاده کنند، هزینه‌های انتقال ممکن است به ۳ درصد کاهش یابد.

در سال ۲۰۱۵، ویتالیک بوترین، یکی از بنیانگذاران اتریوم که به او لقب پادشاه فیلسوف کریپتو را داده‌اند، پستی در وبلاگ خود نوشت و اذعان کرد که دنیای ارزهای دیجیتال هنوز برنامه قدرتمند خود را پیدا نکرده است. پست بوترین به چیزی فراتر از بخش‌های پرداخت و مالی کریپتو اشاره دارد. با این حال، نظر او همچنان صدق می‌کند.

ارزهای دیجیتال سیستم مالی جهانی را متحول نخواهد کرد، چرا که نه کارآمد است و نه از مقررات در امان است. در عوض، بانک‌های مرکزی می‌توانند رقیب قوی‌تری برای ایجاد تغییر در فضای دیجیتال باشند.