برنامه‌ غیرمتمرکز یا Dapp چیست؟

 

برنامه‌های غیرمتمرکز یا DApps (Decentralized Applications) برنامه‌های نرم افزاری هستند که به جای یک کامپیوتر، روی یک بلاک چین یا یک شبکه P2P از کامپیوترها اجرا می‌شوند. بنابراین یک برنامه غیرمتمرکز یا DApp خارج از محدوده صلاحیت و کنترل یک نهاد مرکزی هستند؛ به همین دلیل است که به آنها غیرمتمرکز گفته می‌شود.

برنامه‌های غیرمتمرکز معمولاً روی بلاک چین اتریوم ساخته می‌شوند؛ اتریوم اولین بلاک چین بود که ساخت Dapps را امکان‌پذیر کرد. البته اکنون روی بلاک چین‌های مختلفی برنامه‌های غیرمتمرکز بسازید؛ از جمله سولانا، کاردانو، ایاس، اولنچ، ترون و بسیاری دیگر.

شما می‌توانید برای اهداف مختلفی برنامه غیرمتمرکز بسازید؛ مانند امور مالی، شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های کامپیوتری و غیره.

 

نکات کلیدی:

• برنامه‌های غیرمتمرکز یا DApps اپلیکیشن‌های دیجیتالی هستند که نه روی یک کامپیوتر، بلکه روی یک بلاک چین یا شبکه‌ای از کامپیوترها اجرا می‌شوند.
• برنامه‌های غیرمتمرکز – همانطور که از نام آنها پیداست – خارج از کنترل و دخالت یک نهاد مرکزی هستند.
• مزایای برنامه‌های غیرمتمرکز شامل حفظ امنیت اطلاعات شخصی کاربران، عدم امکان سانسور و انعطاف‌پذیری بالا در ساخت و طراحی برنامه‌ها است.
• نکات منفی برنامه‌های غیرمتمرکز شامل مقیاس پذیری (سرعت) پایین، چالش‌های مربوط به ساخت رابط کاربری و سخت بودن تغییر کدها است.

 

برنامه غیرمتمرکز یا Dapp به زبان ساده چیست؟

یک وب اپلیکیشن مانند اسنپ یا توییتر بر روی یک سیستم کامپیوتری اجرا می‌شود که متعلق به شرکتی است که بر برنامه و عملکرد آن کنترل کامل دارد. در واقع مهم نیست که این برنامه چند کاربر دارد، در هر صورت بک اِند (Backend) آن توسط یک نهاد یا شرکت مرکزی کنترل می‌شود.

بر خلاف وب اپلیکیشن‌ها، اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز روی شبکه‌های P2P یا شبکه‌های بلاک چین اجرا می‌شوند. به عنوان مثال برنامه‌های معروفی مانند BitTorrent، Tor و Popcorn Times برنامه‌هایی هستند که روی شبکه‌های P2P کار می‌کنند و به صورت همزمان به چندین کاربر امکان ارسال و دریافت داده را می‌دهند.

برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) بر روی یک شبکه بلاک چین در یک پلتفرم عمومی، اوپن سورس و غیرمتمرکز اجرا می‌شوند و تحت کنترل و دخالت یک نهاد مرکزی و واحد نیستند. به عنوان مثال، یک توسعه‌دهنده می‌تواند یک DApp مانند توییتر بسازد و آن را روی یک بلاک چین قرار دهد که در آن هر کاربر می‌تواند پیام‌هایی را منتشر کند. پس از ارسال، هیچ کس – حتی سازندگان برنامه – نمی توانند پیام ها را حذف کنند.

 

موارد استفاده برنامه‌های غیرمتمرکز یا DApps

برنامه‌های غیرمتمرکز برای این طراحی شدند که اپلیکیشن‌ها را به صورت غیرمتمرکز ارائه دهند و نیاز به نهادهای شخص ثالث و واسطه در ارائه خدمات را حذف می‌کنند. مثال‌های آن شامل قراردادهای مالی، بازی‌های چند-کاربر و پلتفرم‌های رسانه اجتماعی است.

همچنینDApp ها برای رای گیری و مدیریت ایمن در بلاک چین توسعه یافته‌اند. حتی می‌توان DAppها را با مرورگرهای وب ادغام کرد تا به عنوان افزونه‌هایی در زمینه ارائه تبلیغات، ردیابی رفتار کاربر یا درخواست کمک‌ در قالب ارزهای دیجیتال عمل کنند.

برخی از موارد استفاده برنامه‌های غیرمتمرکز شامل موارد زیر است:

• خدمات مالی: از برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توان برای تسهیل تراکنش‌های مالی همتا به همتا (P2P)، مانند مبادله ارزها یا انتقال دارایی‌ها استفاده کرد.
• مدیریت زنجیره تامین: از برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توان برای ردیابی حرکت کالاها از طریق زنجیره تامین استفاده کرد و اینگونه شفافیت و مسئولیت‌پذیری را در زنجیره تامین افزایش داد.
• تایید هویت: می‌توان از برنامه‌های غیرمتمرکز برای ذخیره ایمن و تأیید اطلاعات هویتی، مانند فهرست رأی دهندگان یا کاربردهای گذرنامه استفاده کرد.
• املاک: از برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توان برای تسهیل خرید و فروش املاک به طور مستقیم بین خریدار و فروشنده و همچنین ردیابی مالکیت دارایی و اسناد مرتبط استفاده کرد.
• مراقبت‌های بهداشتی: از dApps می‌توان برای ذخیره و ردیابی سوابق درمانی و همچنین برای تسهیل ارتباط و همکاری میان کادر درمان استفاده کرد.
• آموزش: از dApps می‌توان برای ایجاد پلتفرم‌های آموزشی غیرمتمرکز استفاده کرد که به دانش‌آموزان و اساتید اجازه می‌دهد بدون نیاز به نهاد واسطه – مانند مدارس یا موسسات – مستقیماً با یکدیگر تعامل و همکاری کنند.
• رسانه‌های اجتماعی یا سوشال مدیا: از برنامه‌های غیرمتمرکز می‌توان برای ساخت شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز استفاده کرد که در آنها کاربران بتوانند بدون نیاز به مدیریت مرکزی با یکدیگر ارتباط بگیرند.
• بازارهای پیش‌بینی: از dApps می‌توان در ایجاد پلتفرم‌های غیرمتمرکز برای بازارهای پیش بینی استفاده کرد که به کاربران این امکان را می‌دهند تا در مورد موضوعات مختلف پیش بینی‌های خود را ارائه دهند و برای پیش بینی‌های دقیق خود پاداش دریافت کنند.

 

کلاهبرداری‌ها در برنامه‌های غیرمتمرکز

بهتر است بدانید که کلاهبرداری زیادی از طریق برنامه‌های غیرمتمرکز انجام شده است. به عنوان مثال ترفندهای پانزی (Ponzi schemes) که در آن به سرمایه‌گذاران اولیه با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران جدیدتر، سودهای زیاد پرداخت می‌شود در dApps رخ می‌دهد.

از عرضه اولیه سکه یا ICOهای جعلی نیز برای جمع‌آوری سرمایه برای توسعه یک ارز دیجیتال یا dApp جدید استفاده شده است که در واقع قصدی برای ساختن آنها وجود ندارد.

حملات فیشینگ (Phishing attacks) نیز در برنامه‌های غیرمتمرکز دیده شده‌اند. در حملات فیشینگ از وبسایت‌ها یا ایمیل‌های تقلبی استفاده می‌شود که در آنها از از مردم خواسته می‌شود اطلاعات مهمی را در اختیار بگذارند.

همچنین، از برخی از برنامه‌های غیرمتمرکز برای پخش کردن بدافزارها (Malware) یا ویروس‌های کامپیوتری استفاده می‌شود که می‌توانند منجر به خرابی سیستم کاربران یا افشای اطلاعات حیاتی شوند.

به همین دلیل بسیار مهم است که کاربران هنگام استفاده از DApps با احتیاط کامل عمل کنند زیرا غیرمتمرکز بودن آین برنامه‌ها باعث می‌شود ردیابی هکرها یا کلاهبردرها و بازگرداندن دارایی‌ها مشکل باشد.

به گزارش پلتفرم تحلیلی DappRadar، تقریباً 312 هک در سال 2022 اتفاق افتاده که منجر به دزدیده شدن 48 میلیارد دلار دارایی شده است.

 

مزایا و معایب برنامه‌های غیرمتمرکز یا DApps

 

مزایای DApps

بسیاری از مزایای برنامه‌های غیرمتمرکز حول محور توانایی آنها برای محافظت از حریم خصوصی کاربران است. کاربران برای استفاده از خدمات برنامه‌های غیرمتمرکز نیازی به ارسال اطلاعات شخصی خود ندارند. برنامه‌های غیرمتمرکز از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند تا تراکنش بین دو طرف ناشناس را بدون نیاز به یک نهاد مرکزی یا واسطه به انجام برسانند.

طرفداران آزادی بیان بسیار مشتاقند که برنامه‌های غیرمتمرکز  طوری طراحی شوند که جایگزین رسانه‌های اجتماعی امروزه باشند.  یک شبکه اجتماعی غیرمتمرکز در برابر سانسور مقاوم است زیرا هیچ شرکت کننده‌ای در بلاک چین نمی‌تواند پیام‌ها را حذف یا مسدود کند.

اتریوم یک پلتفرم منعطف برای ایجاد اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز جدید است که زیرساخت مورد نیاز توسعه‌دهندگان را فراهم می‌کند تا مهارت‌های خود را بر یافتن کاربردهایی جدید برای برنامه‌های دیجیتالی متمرکز کنند. این تلاش و توسعه می‌تواند باعث شود که برنامه‌های غیرمتمرکز در صنایعی از جمله بانکداری و امور مالی، بازی‌های کامپیوتری، رسانه‌های اجتماعی و خرید آنلاین رشد سریع‌تری داشته باشند.

 

معایب DApps

استفاده از DApps هنوز در مراحل اولیه و آزمایشی است و بنابراین برنامه‌های غیرمتمرکز مستعد مشکلات ناشناخته خاص خود هستند. برخی نیز نگران این مسئله هستند که آیا برنامه‌های غیرمتمرکز می توانند به طور مؤثر مقیاس‌پذیر شوند؟ نگرانی‌هایی نیز وجود دارد که برنامه‌هایی که به محاسبات قابل توجهی نیاز دارند، بار شبکه را بیش از حد زیاد کرده و باعث تراکم شبکه می‌شوند.

توانایی توسعه یک رابط کاربرپسند یکی دیگر از نگرانی‌ها درباره DApps است. اکثر کاربران برنامه‌های متمرکز یا معمولی، انتظار اپلیکیشن‌هایی دارند که رابط کاربری آسان داشته باشد، بنابراین انتقال کاربران به برنامه‌های غیرمتمرکز نیاز به این دارد که سطح عملکرد برنامه و تجربه کاربرد در استفاده از آن به قدری خوب باشد که با برنامه‌های محبوب و جاافتاده‌ی معمولی رقابت کند.

چالش اعمال اصلاحات در کدهای برنامه‌های غیرمتمرکز یکی دیگر از محدودیت‌های آنها است. پس از راه اندازی و اجرا، یک اپلیکیشن غیرمتمرکز احتمالاً نیاز به تغییرات مداوم برای بهبود یا تصحیح اشکالات یا خطرات امنیتی دارد. طبق گفته وبسایت اتریوم، اجرای به‌روزرسانی‌های مورد نیاز در dApps برای توسعه‌دهندگان چالش برانگیز است، زیرا تغییر داده‌ها و کدهای منتشر شده در بلاک چین بسیار سخت است.

نکات مثبت DApps	نکات منفی DApps
امنیت کاربران را بالا می‌برد.	در مرحله آزمایشی قرار دارند و امکان دارد مقیاس پذیر نباشند.
در مقابل سانسور مقاوم است.	ساخت رابط کاربرپسند در آنها با چالش روبرو است.
پلتفرم‌های انعطاف پذیر، توسعه DApps را راحت می‌کنند.	بروزرسانی و تغییر کدهای آنها سخت است.

 

 

سوالات متداول درباره برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps)

 

برنامه غیرمتمرکز در اتریوم چیست؟

اینها برنامه‌های غیرمتمرکزی هستند که با استفاده از پلتفرم اتریوم توسعه یافته و توسط آن پشتیبانی می‌شوند. برنامه‌های غیرمتمرکز اتریوم از قراردادهای هوشمند برای منطق خود استفاده می‌کنند. آنها در شبکه اتریوم مستقر هستند و از بلاک چین اتریوم برای ذخیره سازی داده‌ها استفاده می‌کنند.

 

تفاوت میان برنامه غیرمتمرکز و متمرکز چیست؟

یک برنامه متمرکز یک مالک دارد. نرم افزار یک برنامه متمرکز بر روی یک یا چند سرور قرار دارد که تحت کنترل مالک هستند. به عنوان یک کاربر، شما می‌توانید با دانلود یک نسخه از برنامه و سپس ارسال و دریافت داده‌ها از سرور آن، از برنامه استفاده کنید.

یک برنامه غیرمتمرکز (DApps) روی یک بلاک چین یا یک شبکه کامپیوتری همتا به همتا (P2P) اجرا می‌شود. کاربران DApps به جای اتکا به یک نهاد مرکزی، مستقیماً معاملات و تراکنش‌ها را انجام می‌دهند. کاربر dApp مقداری ارز دیجیتال در ازای دانلود و استفاده از کد منبع برنامه به توسعه دهنده می‌پردازد. این کد منبع به عنوان یک قرارداد هوشمند شناخته می‌شود که به کاربران اجازه می‌دهد بدون افشای اطلاعات شخصی تراکنش‌ها را انجام دهند.

 

مثال اپلیکیشن‌های متمرکز و غیرمتمرکز چیست؟

نمونه‌های معروف برنامه‌های متمرکز عبارتند از توییتر، فیس بوک، اینستاگرام و نتفلیکس. بانک‌ها و سایر مؤسسات مالی نیز از برنامه‌های متمرکز استفاده می‌کنند تا به مشتریان خود دسترسی آنلاین به حساب‌هایشان بدهند، که معمولاً به آنها «موبایل بانک» می‌گویند.

یک مثال برای برنامه‌های غیرمتمرکز، Peepeth است که به عنوان جایگزینی برای توییتر معرفی شده است. برنامه Cryptokitties نیز یک بازی dApp است که در آن کاربران می‌توانند به صورت مجازی به خرید و فروش گربه‌های مجازی بپردازند.  MakerDAO هم یک سازمان مالی غیرمتمرکز است که از استیبل کوین دای (Dai) پشتیبانی می‌کند و به کاربران اجازه می‌دهد با استفاده از قراردادهای هوشمند و با گذاشتن وثیقه در شبکه استیبل کوین DAI بسازند.

 

نظر شما درباره برنامه‌های غیرمتمرکز یا DApps چیست؟ آیا تجربه‌ای در ساخت یا استفاده از یک برنامه غیرمتمرکز داشته‌‌اید؟ ایده‌ها و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.