صرافی غیر متمرکز چیست؟ لیست بهترین صرافی های غیر متمرکز برای ایرانیان
| صرافی غیر متمرکز چیست؟ صرافی غیرمتمرکز یا DEX پلتفرمی است که امکان معامله رمزارزها را به‌صورت مستقیم بین کاربران فراهم می‌کند؛ بدون نیاز به واسطه‌هایی مانند بانک، کارگزاری یا یک نهاد مرکزی. در این مدل، کاربران مستقیماً از طریق کیف پول شخصی خود به قراردادهای هوشمند متصل می‌شوند و معامله انجام می‌دهند. |
هر سال، ده‌ها مورد هک، کلاهبرداری و تخلف مالی در صرافی‌های متمرکز رخ می‌دهد که در مجموع باعث ضررهای میلیاردی به کاربران می‌شود. به همین دلیل، بسیاری از فعالان حرفه‌ای حوزه کریپتو ترجیح می‌دهند از صرافی های غیر متمرکز استفاده کنند؛ جایی که کنترل کامل دارایی‌ها در دست خود کاربر است و دیگر نیازی به اعتماد به یک نهاد یا شخص سوم وجود ندارد.
در چنین ساختاری، ریسک از دست رفتن سرمایه به‌دلیل سوءمدیریت یا مسدود شدن حساب بسیار پایین‌تر است. به همین خاطر، شناخت درست و دقیق این نوع صرافی‌ها برای هر معامله‌گری ضروری است. در این مقاله آموزشی از رمزآگاه، توضیح می‌دهیم صرافی غیر متمرکز چیست، چگونه کار می‌کند، چه تفاوت‌هایی با صرافی متمرکز دارد و در پایان نیز بهترین صرافی‌های غیر متمرکز را معرفی خواهیم کرد.
صرافی غیر متمرکز چیست؟
صرافی های غیر متمرکز که به DEXها (decentralized exchange) شناخته می‌شوند، یک مارکت پلیس همتابه‌همتا (P2P) هستند؛ یعنی به کاربران کمک می‌کنند بدون دخالت شخص سوم یا هر نوع واسطه‌ای، به معامله رمزارزها بپردازند. صرافی های غیر متمرکز کاملاً مبتنی بر بلاکچین هستند و با کمک قراردادهای هوشمند کار می‌کنند. به این معنا که دارایی شما هرگز از کیف پول شخصی‌تان خارج نمی‌شود و همین موضوع، امنیت صرافی را دو چندان می‌کند.
اجزای اصلی صرافی غیر متمرکز
- بلاکچین به‌عنوان لایه اصلی
بلاکچین نقش لایه پایه‌ای را در یک صرافی غیر متمرکز ایفا می‌کند؛ تمام تراکنش‌ها را ثبت می‌کند، قراردادهای هوشمند را اجرا می‌کند و مطمئن می‌شود که داده‌ها بدون تغییر باقی بمانند. - قراردادهای هوشمند به‌عنوان لایه اجرایی
قراردادهای هوشمند کدهایی خوداجرا هستند که روی بلاکچین ثبت می‌شوند. این قراردادها غیرقابل تغییر بوده و به‌صورت خودکار، بر اساس قوانین از پیش تعیین‌شده، اجرا می‌شوند. آنها مسئول اجرای معاملات، مدیریت نقدینگی و دیگر وظایف کلیدی یک صرافی غیرمتمرکز هستند.
با توجه به اینکه عملکرد صرافی‌های غیرمتمرکز کاملاً به دو فناوری اصلی یعنی بلاکچین و قراردادهای هوشمند وابسته است، پیشنهاد می‌کنیم برای درک بهتر، مقالات آموزشی مرتبط را در بخش آموزش وب‌سایت رمزآگاه مطالعه کنید.
مزایا و ویژگی‌های صرافی غیر متمرکز
صرافی های غیر متمرکز مزایا و ویژگی‌هایی دارند که باعث شده است بسیاری از کاربران، به‌ویژه ایرانی‌ها، استفاده از آنها را به صرافی‌های متمرکز ترجیح دهند. برخلاف CEXها که معمولاً حساب کاربران ایرانی را محدود یا مسدود می‌کنند، DEXها نیازی به احراز هویت یا طی مراحل KYC ندارند. این موضوع، در کنار کنترل کامل دارایی توسط کاربر و امنیت بیشتر، صرافی‌های غیرمتمرکز را به گزینه‌ای محبوب برای معامله‌گران ایرانی تبدیل کرده است. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های DEXها عبارتند از:
- مالکیت کامل دارایی: کاربران کنترل کامل کلید خصوصی و دارایی‌های خود را در اختیار دارند.
- بدون نیاز به احراز هویت (KYC): اغلب صرافی‌های غیرمتمرکز نیازی به ارائه اطلاعات هویتی ندارند که برای حفظ حریم خصوصی ایده‌آل است.
- مقاومت در برابر سانسور: هیچ نهاد مرکزی قادر به مسدود کردن حساب یا محدود کردن دسترسی کاربران نیست.
- امنیت بالا: به دلیل عدم نگهداری دارایی توسط پلتفرم، ریسک هک گسترده بسیار کمتر است.
- معامله مستقیم روی بلاکچین: تمام معاملات به‌صورت شفاف، روی شبکه بلاکچین ثبت می‌شوند.
- دسترسی جهانی: بدون محدودیت جغرافیایی، تنها با یک کیف پول می‌توان از DEX استفاده کرد.
- شفافیت کامل: قراردادهای هوشمند متن‌باز هستند و تمام تراکنش‌ها به صورت شفاف ثبت می‌شوند.
- مدیریت نقدینگی تو سط کاربران: کاربران می‌توانند با افزودن نقدینگی به استخرها (Liquidity Pools)، پاداش کسب کنند.
- پشتیبانی از توکن‌های متنوع: امکان معامله بسیاری از توکن‌های جدید یا کمتر شناخته‌شده که در CEXها فهرست نیستند، وجود دارد.
چالش‌ها و محدودیت‌های صرافی غیر متمرکز
با وجود مزایای زیاد، استفاده از صرافی های غیر متمرکز ریسک و چالش‌های زیادی دارد که باید مراقب آنها باشید:
- کارمزد بالا در برخی شبکه‌ها: روی شبکه‌هایی مانند اتریوم، هزینه گس می‌تواند بسیار بالا باشد.
- رابط کاربری پیچیده برای مبتدی‌ها: بسیاری از کاربران تازه‌وارد در استفاده از کیف پول، سوییچ شبکه و کار با قراردادهای هوشمند دچار مشکل می‌شوند.
- نقدینگی کمتر نسبت به CEXها: برخی جفت‌ارزها در DEXها حجم معاملات پایین دارند که ممکن است باعث اسلیپیج بالا یا عدم اجرای کامل سفارش شود.
- عدم پشتیبانی رسمی: برخلاف صرافی‌های متمرکز، DEXها تیم پشتیبانی یا خدمات مشتری فعال ندارند؛ کاربر باید مشکلات خود را شخصاً حل کند.
- ریسک قرارداد هوشمند: با اینکه شفاف هستند، اما قراردادهای هوشمند ممکن است باگ داشته باشند یا هدف حملات سایبری قرار گیرند.
- محدودیت در سفارش‌گذاری پیشرفته: امکاناتی پیشرفته معاملاتی مانند تعیین حد ضرر (Stop-loss)، در DEXها پشتیبانی نمی‌شوند یا به‌صورت محدود هستند.
- پشتیبانی محدود از ارزهای فیات: در صرافی‌های غیرمتمرکز نمی‌توان مستقیماً ارز فیات واریز یا برداشت کرد.
صرافی غیر متمرکز چگونه کار می‌کند؟
برای اینکه یک صرافی غیر متمرکز (DEX) بتواند به‌صورت امن، منظم و بدون نیاز به واسطه فعالیت کند، لازم است تراکنش‌ها در شبکه بلاکچین به‌درستی ثبت، تأیید و نهایی شوند. این فرآیند نه‌تنها امنیت شبکه را تضمین می‌کند، بلکه از وقوع خطا، دوبار خرج کردن و ناهماهنگی بین نودها جلوگیری می‌نماید. در ادامه، با سه مرحله کلیدی این فرآیند آشنا می‌شویم.
- انتشار و ترتیب‌دهی تراکنش‌ها:
وقتی کاربر تراکنشی را به شبکه بلاکچین ارسال می‌کند، ابتدا وارد مِمپول (Mempool) می‌شود؛ محلی موقت برای نگهداری تراکنش‌ها در صف تأیید. سپس، نودهای شبکه بر اساس کارمزد پیشنهادی، تراکنش‌ها را اولویت‌بندی می‌کنند. هر شخصی که کارمزد بیشتری پیشنهاد داده باشد، تراکنشش سریع‌تر انجام می‌شود. - مکانیزم اجماع:
بلاکچین‌ها به‌عنوان شبکه‌های غیرمتمرکز برای عملکرد صحیح نیاز به الگوریتم اجماع دارند. این پروتکل اطمینان می‌دهد که همه نودها درباره ترتیب و اعتبار تراکنش‌ها به توافق برسند. - نهایی‌سازی تراکنش‌ها و به‌روزرسانی وضعیت قرارداد:
پس از تأیید بلاک از طریق الگوریتم اجماع، تمام تراکنش‌های داخل آن به‌صورت دائمی روی بلاکچین ثبت می‌شوند. سپس، وضعیت قرارداد هوشمند به‌روزرسانی می‌شود؛ برای مثال، موجودی کاربران تغییر می‌کند یا وضعیت استخرهای نقدینگی اصلاح می‌شود. در این مرحله، تراکنش به‌صورت غیرقابل برگشت و بدون حضور واسطه نهایی می‌شود.
آموزش کار با صرافی غیرمتمرکز
کار با صرافی‌های غیرمتمرکز بر اساس نحوه تعامل کاربران با قراردادهای هوشمند به شیوه زیر است:
- ابتدا کیف پول Web3 خود را (مانند MetaMask ،WalletConnect یا RabbyWallet) به رابط صرافی غیرمتمرکز متصل کنید. این کیف پول دارایی شما را نگهداری نمی‌کند، بلکه وظیفه مدیریت کلید خصوصی و امضای تراکنش‌ها را بر عهده دارد.
- پیش از انجام معامله یا افزودن نقدینگی، لازم است قرارداد هوشمند مربوطه را تأیید کنید تا به آن اجازه دهید به توکن‌های شما دسترسی داشته باشد و عملیات موردنظر را اجرا کند.
- پس از تأیید، سفارش خرید یا فروش خود را ثبت کرده و تراکنش را ارسال کنید. این تراکنش به شبکه بلاکچین فرستاده می‌شود و نودها آن را اعتبارسنجی و اجرا می‌کنند.
- پس از تأیید نهایی توسط شبکه، تراکنش شما روی بلاکچین ثبت می‌شود و موجودی کیف پولتان به‌روزرسانی خواهد شد. این تراکنش نهایی، دائمی و غیرقابل برگشت است.
تفاوت صرافی غیر متمرکز و متمرکز
صرافی های متمرکز (CEX) و غیر متمرکز با وجود اینکه هر دو برای معامله رمزارزها به کار می‌روند، اما تفاوت‌های اساسی دارند. برای مثال، در DEXها نمی‌توانید رمزارز و ارزهای فیات را با یکدیگر مبادله کنید، در حالی که CEXها به راحتی این امکان را فراهم می‌کنند. از طرفی، برای کار با صرافی های متمرکز (CEX)، مجبور هستید که دارایی‌های خود را به کیف پول مرکزی این صرافی‌ها انتقال دهید. با این کار، تمام سرمایه خود را به دستان شخص یا نهاد دیگری می‌سپارید و هر لحظه، امکان سوءاستفاده، هک یا کلاهبرداری وجود دارد.
تفاوت مهم دیگر به نحوه عملکرد و اجرای معاملات برمی‌گردد. در صرافی های متمرکز، تمام معاملات در یک لیست دیجیتالی بنام دفتر سفارشات یا order book ثبت می‌شوند. اوردر بوک تمام معاملات خرید و فروشی که به صرافی ارسال می‌شوند را ذخیره و اجرا می‌کند. از آن طرف، صرافی های غیر متمرکز با کمک قراردادهای هوشمند تمام این مراحل را انجام می‌دهند. جدول زیر، می‌توانید تمام تفاوت‌های اصلی DEXها و CEXها را مشاهده کنید:
| ویژگی | صرافی متمرکز (CEX) | صرافی غیر متمرکز (DEX) |
| کنترل دارایی‌ها | در اختیار صرافی | در اختیار کامل کاربر |
| احراز هویت (KYC) | معمولاً اجباری | اغلب بدون نیاز به احراز هویت |
| سرعت انجام معاملات | بسیار بالا | نسبتاً پایین‌تر، بسته به شبکه بلاکچین |
| نقدینگی | نقدینگی بالا و پایدار | نقدینگی پایین‌تر، وابسته به کاربران و تأمین‌کنندگان نقدینگی |
| امنیت | خطر هک و نگهداری دارایی در صرافی | امنیت بالاتر به‌دلیل کنترل شخصی کلیدها |
| دسترسی و سانسور | ممکن است کاربران برخی کشورها را محدود کند | دسترسی آزاد و بدون سانسور |
| رابط کاربری | کاربرپسند، مناسب برای مبتدی‌ها | معمولاً پیچیده‌تر برای تازه‌کارها |
| هزینه تراکنش‌ها | وابسته به ساختار صرافی (ممکن است کمتر یا بیشتر باشد) | معمولاً شامل کارمزد شبکه و کارمزد قراردادهای هوشمند است |
| پشتیبانی مشتری | دارد | ندارد یا بسیار محدود |
| شفافیت فرآیندها | نیمه‌شفاف، کنترل در دست صرافی | کاملاً شفاف، مبتنی بر قراردادهای هوشمند |
اهمیت صرافی غیر متمرکز برای ایرانیان
صرافی های غیر متمرکز به‌دلیل عدم نیاز به احراز هویت (KYC) و مقاومت ذاتی در برابر سانسور، برای کاربران ایرانی اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده‌اند. در حالی که اغلب صرافی‌های متمرکز (CEXها) به‌دلیل تحریم‌ها، امکان ثبت نام یا احراز هویت کاربران ایرانی را فراهم نمی‌کنند، DEXها هیچگونه محدودیت جغرافیایی یا ملیتی ندارند.
تجربه کاربران ایرانی نشان داده که حتی اگر یک صرافی متمرکز در ابتدا مشکلی با حضور کاربران از ایران نداشته باشد، ممکن است در ادامه سیاست‌های خود را تغییر داده و حساب‌ها را مسدود کند. در چنین شرایطی، اگر کاربران به‌موقع متوجه این تغییرات نشوند و دارایی‌های خود را منتقل نکنند، ممکن است تمام سرمایه‌شان را از دست بدهند.
در مقابل، صرافی‌های غیرمتمرکز توسط هیچ نهاد مرکزی یا شرکت خاصی کنترل نمی‌شوند؛ بنابراین هیچ مقام یا مرجع تصمیم‌گیری‌ای وجود ندارد که بخواهد دسترسی کاربران را محدود کند. این ویژگی باعث شده است تعداد زیادی از کاربران ایرانی به‌سمت استفاده از DEXها روی بیاورند تا هم آزادی عمل بیشتری داشته باشند و هم از امنیت دارایی‌های خود اطمینان بیشتری حاصل کنند. لیست بهترین صرافی های غیر متمرکز برای ایرانیان شامل موارد است:
- یونی‌سواپ (Uniswap V3)
- پنکیک‌سواپ (PancakeSwap V3)
- اوپن اوشن (OpenOcean)
- دی وای دی ایکس (dYdX)
ویژگی‌ها و اطلاعات کامل هر یک را می‌توانید در مقاله بهترین صرافی های خارجی برای ایرانی ها مطالعه کنید.
لیست صرافی های غیر متمرکز خارجی
لیست صرافی های غیر متمرکز خارجی را می‌توانید در وب‌سایت‌های CoinMarketCap و CoinGecko مشاهده کنید. صرافی‌هایی که در این دو پلتفرم لیست شده‌اند، از اعتبار بیشتری برخوردار هستند و اطلاعات کامل آنها در دسترس قرار دارند. در هنگام انتخاب DEX مناسب، باید معیارهای مختلفی، از جمله حجم معاملات روزانه، کل دارایی‌های صرافی، تعداد و رضایت کاربران، ارز و جفت‌ارزهای پشتیبانی‌شده توجه کنید. هر چقدر یک صرافی غیرمتمرکز، حجم معاملات روزانه بیشتری داشته باشد، یعنی نقدینگی آن بالاتر است و معاملات شما سریع‌تر انجام می‌شوند. لیست صرافی های غیر متمرکز در وب‌سایت کوین‌مارکت‌کپ به ترتیب زیر است:
رتبه بندی صرافی های غیرمتمرکز:
- پنکیک‌سواپ نسخه ۳ (PancakeSwap v3)
- ریدیوم (Raydium)
- یونی‌سواپ نسخه ۲ (Uniswap v2)
- پنکیک‌سواپ نسخه ۲ (PancakeSwap v2)
- کرو (Curve)
- یونی‌سواپ نسخه ۳ روی اتریوم (Uniswap v3 – Ethereum)
- اورکا (Orca)
- یونی‌سواپ نسخه ۳ روی آربیتروم (Uniswap v3 – Arbitrum)
- یونی‌سواپ نسخه ۳ روی پالیگان (Uniswap v3 – Polygon)
- یونی‌سواپ نسخه ۳ روی آپتیمیسم (Uniswap v3 – Optimism)
| نام صرافی | حجم معاملات (۲۴ ساعت) | سهم بازار (%) | تعداد بازارها |
| PancakeSwap v3 (BSC) | حدود ۱۲٫۸ میلیارد دلار | ۵۲٫۲۳۸٪ | ۹۸۷ |
| Raydium | حدود ۲۰۶ میلیون دلار | ۰٫۸۳۹٪ | ۱۴۴۷ |
| Uniswap v2 | حدود ۱۶۲ میلیون دلار | ۰٫۶۶۱٪ | ۱۳۳۹ |
| PancakeSwap v2 (BSC) | حدود ۵۲۰ میلیون دلار | ۲٫۱۱۲٪ | ۱۹۰۱ |
| Curve (Ethereum) | حدود ۲۴۵ میلیون دلار | ۰٫۹۹۵٪ | ۱۶۳ |
| Uniswap v3 (Ethereum) | حدود ۹۵۷ میلیون دلار | ۳٫۸۸۷٪ | ۸۸۱ |
| Orca | حدود ۷۷۶ میلیون دلار | ۳٫۱۵۰٪ | ۱۰۰۴ |
| Uniswap v3 (Arbitrum) | حدود ۵۲۵ میلیون دلار | ۲٫۱۳۴٪ | ۲۴۲ |
| Uniswap v3 (Polygon) | حدود ۴۳ میلیون دلار | ۰٫۱۷۷٪ | ۲۹۵ |
| Uniswap v3 (Optimism) | حدود ۱۳ میلیون دلار | ۰٫۰۵۳٪ | ۱۱۲ |
جمع‌بندی
صرافی های غیرمتمرکز (DEXها) نقطه مقابل صرافی‌های متمرکز هستند و با حذف واسطه، امنیت، کنترل و آزادی عمل بیشتری را برای کاربران فراهم می‌کنند. در شرایطی که ریسک تحریم، بلوکه شدن حساب یا سوءاستفاده از دارایی‌ها در CEXها همواره وجود دارد، استفاده از DEXها می‌تواند راه حلی مطمئن‌تر برای معامله‌گران ایرانی باشد.
در این مقاله تلاش کردیم تا ساختار فنی و عملکرد صرافی‌های غیرمتمرکز را توضیح دهیم، مزایا و معایب آنها را بررسی کنیم و بهترین گزینه‌ها را برای کاربران ایرانی معرفی نماییم. اگر تجربه‌ای در استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز دارید یا هنگام کار با DEXها با مشکلی مواجه شده‌اید، خوشحال می‌شویم آن را در بخش نظرات سایت با ما به اشتراک بگذارید تا راهنمایی‌تان کنیم.
