بلاکچین چیست؟ آشنایی با تاریخچه، فناوری و کاربردهای آن

پس از اینکه ساتوشی ناکاموتو، فرد یا گروهی ناشناس، برای اولین بار وایت‌پیپر بیت کوین را عرضه کرد، عده‌ای گمان کردند که تکنولوژی پشت این رمزارز، یعنی بلاکچین نیز ابداع او است؛ در حالی که داستان بلاکچین به یک نسل پیش از بیت کوین برمی‌گردد.

یک دانشجوی دکتری به نام دیوید چام از دانشگاه کالیفرنیا در برکلی، در یکی از رساله‌های خود، مفهوم پایگاه داده بلاکچین را مطرح کرد. این اتفاق در سال ۱۹۸۲ رخ داد، یعنی ۲۷ سال پیش از بیت کوین. شبکه‌های مدنظر دیوید چام -که در رساله‌اش از آنها صحبت کرده بود- به طور خاص برای ارزهای دیجیتال طراحی نشده بودند، اما پتانسیل استفاده از آنها در این حوزه به وضوح قابل مشاهده بود. چام که از مفهوم بلاکچین و کاربردهای آن الهام گرفته بود، در سال ۱۹۸۹ شرکتی به نام DigiCash تأسیس کرد. این شرکت در سال ۱۹۹۵ اولین ارز دیجیتال خود را معرفی کرد که با نام‌های دیجی‌کش (DigiCash)، eCash و سایبرباکس (Cyberbucks) شناخته می‌شد.

پس از آن در سال ۲۰۰۸، تاریخ فناوری بلاکچین با انتشار مقاله‌ای تحقیقاتی در انجمن‌های آنلاین جذاب‌تر شد. این مقاله با عنوان بیت کوین: سیستم پول الکترونیکی همتا‌به‌همتا منتشر شد و به نام ساتوشی ناکاموتو ثبت گردید. کارشناسان معتقدند پروتکل بلاکچینی که در مقاله ناکاموتو شرح داده شده، اساساً مشابه طرح دیوید چام است. تنها تفاوت اصلی، اضافه شدن مکانیزم اثبات کار (Proof-of-Work) برای تأیید بلاک‌های داده و استخراج کوین‌ها است. با این حال، بیشتر مردم معتقدند ساتوشی ناکاموتو خالق فناوری بلاکچین است. ناکاموتو در سال ۲۰۰۸ کد منبع بلاکچین را در SourceForge آپلود کرد تا توسعه‌دهندگان نرم‌افزار در سراسر جهان بتوانند در این پروژه مشارکت کنند. اولین بلاکچین مدرن در ژانویه ۲۰۰۹، همراه با ارز دیجیتال مرتبط با آن، یعنی بیت کوین راه‌اندازی شد.

بلاکچین چیست؟

بلاکچین یک فناوری پیشرفته و امن است که به‌عنوان یک پایگاه داده توزیع‌شده طراحی شده و توجه بسیاری از صنایع و سازمان‌ها را به خود جلب کرده است. این فناوری متشکل از بلاک‌های رمزنگاری‌شده است که اطلاعات تراکنش‌ها را ذخیره می‌کنند. بلاک‌ها به صورت متوالی به یکدیگر متصل هستند و یک زنجیره غیرقابل تغییر را ایجاد می‌کنند. هر بلاک شامل اطلاعاتی درباره تراکنش‌های انجام‌شده در شبکه است و به دلیل ساختار رمزنگاری‌شده خود، امنیت بسیار بالایی دارد. یکی از ویژگی‌های مهم بلاکچین این است که هر تغییری در بلاک‌های قبلی، تأثیری بر بلاک‌های بعدی ندارد. همین ویژگی باعث شده که بلاکچین به‌عنوان یکی از امن‌ترین روش‌های ذخیره و تبادل داده شناخته شود. این فناوری به‌ویژه در سال‌های اخیر به یکی از محورهای اصلی گفتگوها و تحولات فناوری تبدیل شده است، اما همچنان بسیاری از افراد درک کاملی از آن ندارند. به همین جهت، قصد داریم در این مقاله آموزشی از رمزآگاه به‌طور کامل با مفهوم این فناوری آشنا شویم.

ایده اصلی بلاکچین ساده است؛ یک پایگاه داده که امکان به اشتراک‌گذاری امن اطلاعات را فراهم می‌کند. داده‌ها در قالب دفتر کلی به نام ledger ذخیره می‌شوند که به‌طور توزیع‌شده میان گره‌ها یا کاربران یک شبکه کامپیوتری عمومی یا خصوصی به‌روزرسانی می‌شوند. به همین دلیل، این فناوری به نام دفتر کل توزیع‌شده (DLT) نیز شناخته می‌شود. بلاکچین امکان ثبت دائمی و شفاف داده‌ها و تراکنش‌ها را فراهم می‌کند و به دلیل غیرقابل تغییر بودن داده‌ها، برای مبادله انواع دارایی‌های ارزشمند، اعم از فیزیکی یا دیجیتال، ایده‌آل است. این ویژگی‌ها به بلاکچین پتانسیل بالایی برای تغییر و تحول صنایع مختلف، از ابتدایی‌ترین تا پیشرفته‌ترین سطوح، داده‌اند.

به‌طور کلی، فناوری بلاکچین ترکیبی از امنیت بالا، شفافیت و قابلیت اطمینان است که آن را به یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های فناوری در دهه اخیر تبدیل کرده است.

ویژگی‎های بلاکچین 

بلاک چین سه ویژگی اصلی دارد که آن را از دیگر فناوری‌ها متمایز می‌کند:

1. امنیت رمزنگاری: پایگاه داده بلاک چین از نظر رمزنگاری ایمن است. برای دسترسی یا افزودن داده به آن، نیاز به دو کلید رمزنگاری دارید: کلید عمومی که نقش آدرس در پایگاه داده را ایفا می‌کند و کلید خصوصی که رمز عبور شخصی است و باید توسط شبکه احراز هویت شود.
2. سیستم ثبت دیجیتال: بلاک چین به‌عنوان یک پایگاه داده آنلاین، تمامی تراکنش‌ها را به‌صورت دیجیتال ثبت و ذخیره می‌کند.
3. اشتراک‌گذاری در شبکه: داده‌های بلاک چین در شبکه‌های عمومی یا خصوصی به اشتراک گذاشته می‌شوند. به‌عنوان مثال، بلاک چین بیت کوین یکی از شناخته‌شده‌ترین شبکه‌های عمومی است که هر کسی می‌تواند در آن کیف پول ایجاد کند. در مقابل، بلاک چین‌های خصوصی معمولاً در بخش بانکداری و فین‌تک کاربرد دارند. در این نوع شبکه‌ها، دسترسی به داده‌ها و کلیدهای خصوصی محدود به افراد مشخصی است. همچنین، بلاک چین‌های کنسرسیومی و ترکیبی وجود دارند که ویژگی‌های بلاک چین‌های عمومی و خصوصی را با هم ترکیب می‌کنند.

بر اساس تحقیقات شورای فناوری McKinsey، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۷، حدأکثر ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی مرتبط با تراکنش‌های مبتنی بر بلاک چین باشد. اکنون، پرسش اصلی این است که شرکت‌ها چگونه می‌توانند از این فناوری برای افزایش کارایی و خلق ارزش استفاده کنند؟

بلاکچین چگونه کار می‌کند؟

برای پاسخ به این سؤال باید به جزئیات بیشتری وارد شویم تا درک عمیق‌تری از نحوه عملکرد بلاک چین و سایر فناوری‌های دفتر کل توزیع‌شده (DLT) پیدا کنیم.

هنگامی که به داده‌های یک بلاک چین دسترسی پیدا می‌کنیم یا این داده‌ها تغییر می‌کنند، تاریخچه آنها در یک بلاک ذخیره می‌شود. این بلاک شامل سوابق تمامی تراکنش‌ها است و از طریق هش‌های منحصربه‌فرد و غیرقابل تغییر، مانند الگوریتم رمزنگاری SHA-256، رمزگذاری می‌شود. بلاک‌های جدید، بلاک‌های قبلی را بازنویسی نمی‌کنند، بلکه به آنها ضمیمه می‌شوند. این ساختار امکان ردیابی تمامی تغییرات را فراهم می‌کند. از آنجا که تمام تراکنش‌ها رمزنگاری شده‌اند، اطلاعات ثبت‌شده تغییرناپذیر هستند و هر گونه تغییر در دفتر کل توسط شبکه شناسایی و ردیابی می‌شود. این بلاک‌های داده‌های رمزگذاری‌شده به صورت دائمی به یکدیگر زنجیر می‌شوند. تراکنش‌ها به ترتیب و به صورت متوالی ثبت می‌شوند و این ساختار یک سابقه کامل از تمامی تراکنش‌ها ایجاد می‌کند. این ویژگی همچنین امکان مشاهده نسخه‌های گذشته زنجیره بلاک را فراهم می‌کند.

هنگامی که داده‌های جدید به شبکه اضافه می‌شود، اکثر گره‌های شبکه (Nodes) باید مشروعیت داده‌های جدید را تأیید کنند. این تأیید از طریق فرآیندی به نام مکانیزم اجماع انجام می‌شود. زمانی که گره‌ها به اجماع رسیدند، یک بلاک جدید ایجاد شده و به زنجیره متصل می‌شود. سپس تمامی گره‌های شبکه به‌روزرسانی می‌شوند.

در شبکه‌های بلاک چین عمومی، اولین گره‌ای که به‌طور معتبر صحت یک تراکنش را اثبات کند، پاداشی به عنوان مشوق دریافت می‌کند. این فرآیند، که ماینینگ ارز دیجیتال نام دارد، یکی از روش‌های تأیید تراکنش‌ها در بلاک چین است. برای روشن‌تر شدن این فرآیند، فرض کنید شخصی قصد خرید بلیط کنسرت را دارد. از این فرد قبلاً توسط فروشنده‌ای که بلیت‌های جعلی فروخته بود، کلاهبرداری شده است. حالا او تصمیم می‌گیرد از یک وب‌سایت تبادل بلیت غیرمتمرکز مبتنی بر بلاک چین استفاده کند. در این وب‌سایت، به هر بلیت یک هویت منحصربه‌فرد، غیرقابل تغییر و قابل تأیید اختصاص داده شده که به مالک واقعی آن متصل است. قبل از خرید، گره‌های شبکه اعتبار فروشنده را تأیید می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که بلیت واقعی است. پس از تأیید، شخص بلیت خود را خریداری کرده و از کنسرت لذت می‌برد. این مثال نشان می‌دهد که بلاک چین چگونه با امنیت، شفافیت و کارایی خود می‌تواند در حل مشکلات دنیای واقعی مؤثر باشد.

بلاکچین چگونه به کسب‌وکارها کمک می‌کند؟

تحقیقات نشان می‌دهد که بلاک چین و فناوری‌های دفتر کل توزیع‌شده (DLT) می‌توانند با کاهش ریسک، کاهش هزینه‌های انطباق، ایجاد تراکنش‌های مقرون‌به‌صرفه، اجرای خودکار و ایمن قراردادها و افزایش شفافیت، فرصت‌های جدیدی برای کسب‌وکارها ایجاد کنند. در ادامه، این مزایا به تفصیل بررسی می‌شوند:

1. کاهش ریسک و هزینه‌های انطباق
   بانک‌ها از فرآیند احراز هویت مشتری (KYC) برای شناسایی و حفظ مشتریان استفاده می‌کنند. اما این فرآیندها اغلب منسوخ شده و برای هر بانک به‌طور متوسط، سالانه ۵۰۰ میلیون دلار هزینه دارند. استفاده از یک سیستم DLT می‌تواند نیاز به انجام مجدد KYC را برای هر مشتری از بین ببرد. اطلاعات احراز هویت تنها یک‌بار ثبت شده و بین نهادهای مرتبط به اشتراک گذاشته می‌شود. این تغییر می‌تواند با کاهش چشمگیر هزینه‌ها، بهره‌وری، شفافیت و تجربه مشتری را بهبود دهد.
2. معاملات مقرون‌به‌صرفه
   بلاک چین امکان دیجیتالی کردن سوابق و ذخیره آنها در یک دفتر کل توزیع‌شده را فراهم می‌کند که موجب صرفه‌جویی قابل توجهی در زمان و هزینه می‌شود. برای مثال، در یک معامله اعتبارات اسنادی که شامل خرید کره و پنیر به ارزش نزدیک به ۱۰۰ هزار دلار بود، از تکنولوژی بلاک چین به جای کاغذ استفاده شد. این تغییر باعث شد فرآیندی که قبلاً ده روز زمان می‌برد، به کمتر از چهار ساعت کاهش یابد.
3. اجرای خودکار و ایمن قراردادها
   قراردادهای هوشمند مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های کدگذاری‌شده هستند که بر روی بلاک چین ذخیره می‌شوند و می‌توانند تحت شرایط خاص به‌صورت خودکار اجرا شوند. این ویژگی امکان کاهش نیاز به فعالیت‌های دستی را فراهم کرده و شفافیت بیشتری به انجام مراحل یک فرآیند می‌بخشد. برای مثال، یک خرده‌فروش می‌تواند با استفاده از قراردادهای هوشمند، تمام مراحل زنجیره تأمین را از فروشنده تا مشتری مدیریت کند. تمامی تراکنش‌ها و فرآیندها بر روی بلاک چین ثبت شده و قابل ردیابی می‌شوند. این رویکرد علاوه بر کاهش نیاز به مداخلات انسانی، ردیابی منشأ کالاها و مدیریت ایمن‌تر فرآیندها را نیز تسهیل می‌کند.

بلاک چین با وجود این ویژگی‌ها می‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند تا کارایی خود را افزایش دهند، هزینه‌ها را کاهش دهند و با شفافیت بیشتر ارزش افزوده ایجاد کنند.

پروتکل اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS): تفاوت‌ها و عملکرد

پیش از این، مفصل به ایده مکانیزم‌های اجماع در بلاکچین پرداختیم. دو روش اصلی وجود دارد که گره‌ها در یک بلاکچین به اجماع می‌رسند:

1. بلاکچین‌های خصوصی که در آن تغییرات توسط شرکت‌های مورد اعتماد مدیریت می‌شود.
2. بلاکچین‌های عمومی که توسط بازار انبوه و گره‌های غیرمتمرکز مدیریت می‌شوند.

اکثر بلاکچین‌های عمومی از دو مکانیزم رایج برای دستیابی به اجماع استفاده می‌کنند: اثبات کار (PoW) و اثبات سهام (PoS). در ادامه به بررسی جزئیات این دو پروتکل می‌پردازیم:

پروتکل اثبات کار (PoW)

در این سیستم، گره‌ها یا ماینرها برای افزودن تراکنش‌های جدید به دفتر کل دیجیتال، باید یک مسئله رمزنگاری پیچیده را حل کنند. ماینری که اولین بار مسئله را حل کند، پاداشی در قالب توکن دریافت می‌کند. بیت کوین، اولین و بزرگ‌ترین شبکه بلاکچین، از PoW برای امنیت و غیرمتمرکز بودن شبکه استفاده می‌کند.

ویژگی‌ها و فرآیند:

• ماینینگ: ماینرها برای تأیید تراکنش‌ها و افزودن داده‌ها به دفتر کل، از قدرت محاسباتی استفاده می‌کنند.
• پاداش: اولین ماینری که مسئله را حل کند، توکن‌های شبکه را به‌عنوان پاداش دریافت می‌کند.
• تاریخچه: در ابتدا، استخراج بیشتر به عنوان یک سرگرمی انجام می‌شد اما با افزایش سودآوری، ماینینگ به صنعتی بزرگ با استخرهای استخراج تبدیل شده است.

چالش‌ها:

• مصرف انرژی: مزارع استخراج PoW به دلیل مصرف بالای انرژی مورد انتقاد قرار گرفته‌اند.
• هزینه: نیاز به سخت‌افزارهای پیشرفته و گران‌قیمت وجود دارد.

پروتکل اثبات سهام (PoS)

پروتکل PoS برای حل مشکلات مصرف انرژی و مقیاس‌پذیری PoW طراحی شده است. در این سیستم، کاربران رمزارزهای خود را به‌عنوان وثیقه در شبکه قفل می‌کنند که به این فرآیند استیکینگ می‌گویند. شانس کاربران برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها و دریافت پاداش، بر اساس تعداد و مدت زمان نگهداری کوین‌هایشان تعیین می‌شود. اتریوم و بسیاری از بلاکچین‌های مدرن از PoS استفاده می‌کنند.

ویژگی‌ها و فرآیند:

• استیکینگ: کاربران رمزارزهای خود را در یک استخر مشترک قفل کرده و به ازای آن فرصت دریافت پاداش دارند.
• انتخاب اعتبارسنج: کاربری که بیشترین میزان کوین را استیک کرده باشد، شانس بیشتری برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها دارد.
• پاداش: به نسبت میزان و مدت استیکینگ، توکن‌هایی به کاربران تعلق می‌گیرد.

نکته: در سپتامبر ۲۰۲۲، اتریوم با ارتقای شبکه خود به PoS، مصرف انرژی شبکه را به شدت کاهش داد. این تغییر که با نام ادغام (Merge) شناخته می‌شود، لحظه‌ای تاریخی در تاریخ بلاکچین محسوب می‌شود.

مزایا:

• کاهش مصرف انرژی
• افزایش مقیاس‌پذیری
• نیاز کمتر به سخت‌افزارهای گران‌قیمت

ارتباط بلاکچین، ارزهای دیجیتال و امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)

فناوری بلاکچین به خریداران و فروشندگان این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به بانک‌ها یا واسطه‌های مالی، ارزهای دیجیتال را به صورت مستقیم و آنلاین معامله کنند. ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم، به‌عنوان دارایی‌های دیجیتال شناخته می‌شوند که تماماً بر پایه فناوری بلاکچین ساخته شده‌اند. این دارایی‌ها برای تضمین امنیت، شفافیت و تغییرناپذیری تراکنش‌ها به زیرساخت غیرمتمرکز بلاکچین متکی هستند.

امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) به مجموعه‌ای از برنامه‌های کاربردی مبتنی بر ارزهای دیجیتال و بلاکچین اشاره دارد که به هدف جایگزینی سیستم‌های مالی سنتی با خدمات غیرمتمرکز طراحی شده‌اند. این برنامه‌ها از قراردادهای هوشمند برای ارائه خدماتی مانند وام‌دهی، قرض‌گیری، پرداخت‌ها و مدیریت دارایی استفاده می‌کنند.

دیگر کاربردهای بلاکچین

اگر بخواهیم دنیای بلاک چین را به یک کوه یخ تشبیه کنیم، ارزهای دیجیتال تنها نوک این کوه هستند. موارد استفاده از بلاک چین دیگر محدود به صرافی‌ها و تراکنش‌های مالی نیست و این فناوری به‌طور گسترده‌تری در حوزه‌های مختلف به کار گرفته شده است، به‌ویژه با آغاز همکاری آن با سایر فناوری‌های نوظهور. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بلاک چین، توانایی آن در ایجاد یک مسیر حسابرسی غیرقابل تغییر از طریق ثبت متوالی و نامحدود تراکنش‌هاست. این قابلیت به شرکت‌ها امکان می‌دهد سیستم‌هایی ایجاد کنند که بتوانند سوابق ثابت مانند عناوین زمین یا سوابق پویا مانند مبادلات دارایی‌ها را به‌صورت امن و شفاف مدیریت کنند. با این ویژگی، تمام تراکنش‌ها و تغییرات به‌طور دائمی در شبکه ثبت می‌شوند و شرکت‌ها می‌توانند هرگونه تراکنش را تا وضعیت فعلی آن ردیابی کنند.

این توانایی به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا منشأ داده‌ها و مکان دقیق تحویل آنها را شناسایی کرده و با افزایش شفافیت، از نقض داده‌ها و تقلب جلوگیری کنند. علاوه بر این، بلاک چین از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کند که برنامه‌هایی هستند که به‌صورت خودکار، پس از تحقق معیارهای مشخص‌شده در قرارداد، تراکنش‌ها را آغاز می‌کنند. این قراردادها می‌توانند نیاز به واسطه‌ها را کاهش دهند، سرعت انجام توافقات را افزایش دهند و امنیت و شفافیت را در فرآیند اجرای قراردادها تضمین کنند. با این امکانات، بلاک چین نه‌تنها ساختارهای مالی سنتی را متحول کرده، بلکه در حوزه‌هایی مانند مدیریت زنجیره تأمین، مدیریت هویت، ذخیره امن سوابق پزشکی، رأی‌گیری دیجیتال و توکنیزه کردن دارایی‌ها نیز کاربرد پیدا کرده است. این فناوری با ارائه شفافیت، امنیت و تغییرناپذیری، مرزهای جدیدی را برای نوآوری و پیشرفت در صنایع مختلف ایجاد کرده است.

نگرانی‌ها در مورد آینده بلاکچین

با وجود پتانسیل عظیم بلاک چین برای تغییر ساختارهای سنتی، تردیدهایی درباره ارزش تجاری واقعی آن وجود دارد. یکی از نگرانی‌های اصلی این است که با وجود ایده‌های متعدد در مراحل اولیه و میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری، موارد استفاده عملی و مقیاس‌پذیر بلاک چین همچنان محدود است. بسیاری از این ایده‌ها هنوز نتوانسته‌اند به راه حل‌های کاربردی و مؤثری تبدیل شوند که بتوانند در مقیاس بزرگ اجرا شوند.

یکی از دلایل این وضعیت، ظهور فناوری‌های رقیب است. در حوزه‌هایی مانند پرداخت، بلاک چین تنها فناوری تحول‌آفرین نیست. به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۱، حدود ۶۰ درصد از ۱۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام‌شده در فین‌تک‌های ایالات متحده بر پرداخت‌ها و وام‌دهی متمرکز بوده است، اما این سرمایه‌گذاری‌ها عمدتاً به فناوری‌هایی غیر از بلاک چین اختصاص داشته‌اند. این رقابت فزاینده، سؤال‌هایی درباره جایگاه بلاک چین در این اکوسیستم ایجاد کرده است.

همچنین پیچیدگی ذاتی راه حل‌های مبتنی بر بلاک چین نیز مورد توجه قرار گرفته است. این واقعیت که راه‌حل‌های ساده اغلب بهترین نتایج را ارائه می‌دهند، ممکن است نشان دهد که بلاک چین همیشه مناسب‌ترین پاسخ برای چالش‌های خاص مانند پرداخت نیست. در چنین مواردی، راه‌حل‌های ساده‌تر و کارآمدتر ممکن است ترجیح داده شوند.

با نگاهی به آینده، برخی کارشناسان معتقدند که ارزش واقعی بلاک چین در برنامه‌هایی نهفته است که می‌توانند داده‌ها را دموکراتیزه کنند، امکان همکاری را میان ذی‌نفعان مختلف فراهم آورند و مشکلات خاصی را به‌صورت نوآورانه حل کنند. تحقیقات McKinsey نشان می‌دهد که پتانسیل واقعی بلاک چین در این موارد استفاده خاص و هدفمند است، جایی که می‌تواند به عنوان یک ابزار کارآمد و تحول‌آفرین عمل کند.

بنابراین، آینده بلاک چین به توانایی این فناوری در اثبات ارزش خود در کاربردهای عملی و مقیاس‌پذیر وابسته است، به‌ویژه در زمینه‌هایی که بتواند برتری خود را نسبت به سایر راه‌حل‌ها نشان دهد.

تحول و تکامل بلاکچین در طول زمان

بر اساس تحقیقات McKinsey، طی پنج سال آینده، بلاکچین در دو مسیر اصلی تحول خواهد یافت:

• رشد بلاکچین به عنوان یک سرویس (BaaS): نخست، رشد بلاکچین به عنوان یک سرویس (BaaS) که مبتنی بر فناوری ابری است؛،این امکان را فراهم می‌کند تا سازمان‌ها بتوانند بدون نیاز به ایجاد زیرساخت‌های پیچیده، از محیط‌های دفتر کل توزیع‌شده (DLT) و بلاکچین استفاده کنند. سرویس BaaS به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد محصولات دیجیتالی مبتنی بر بلاکچین را بدون نیاز به دانش فنی عمیق و با کاهش هزینه‌ها توسعه دهند. شرکت‌های بزرگ فناوری در حال حاضر رهبری این مسیر را بر عهده دارند و با ارائه خدمات مبتنی بر بلاکچین، پذیرش این فناوری را در صنایع گوناگون تسریع می‌کنند.
• قابلیت همکاری در شبکه‌های بلاکچین و سیستم‌های بیرونی: مسیر دوم، قابلیت همکاری بین شبکه‌های بلاکچین و سیستم‌های بیرونی است. این قابلیت به شبکه‌های مختلف اجازه می‌دهد داده‌ها را به صورت یکپارچه مشاهده کرده، به اشتراک بگذارند و استفاده کنند، بدون اینکه یکپارچگی اطلاعات به خطر بیفتد. استانداردسازی سخت‌افزارها و الگوریتم‌های اجماع مقیاس‌پذیر، امکان اتصال فناوری‌هایی مانند اینترنت اشیاء (IoT) به بلاکچین را فراهم کرده و موارد استفاده پیشرفته‌ای را ممکن می‌سازد. این تحولات، بلاکچین را از یک فناوری مستقل به بخشی از زیرساخت‌های پیچیده و متصل جهانی تبدیل خواهد کرد.

فشار از سوی تنظیم‌کننده‌ها و مصرف‌کنندگان نیز نقش مهمی در این تغییرات دارد. تقاضا برای شفافیت بیشتر در زنجیره تأمین و نیاز به سیستم‌های غیرمتمرکز مقاوم‌تر، بلاکچین را به یک راه‌حل جذاب تبدیل کرده است. علاوه بر این، شرکت‌هایی که پروژه‌های آزمایشی موفقی را اجرا می‌کنند، با جلب اعتماد مصرف‌کنندگان و سایر سازمان‌ها، مسیر پذیرش گسترده‌تر بلاکچین را هموار می‌سازند.

در مجموع، تحول بلاکچین در این دو مسیر نشان‌دهنده نقش روزافزون آن به عنوان یک زیرساخت حیاتی برای صنایع مختلف است. با رشد خدمات BaaS و افزایش قابلیت همکاری، بلاکچین به بستری کارآمد و قابل اعتماد برای حل چالش‌های پیچیده و توسعه سیستم‌های پیشرفته تبدیل خواهد شد.

ارتباط NFT با بلاکچین 

NFTها (توکن‌های غیرقابل تعویض) به طور مستقیم با فناوری بلاکچین مرتبط هستند و بر روی بلاکچین‌های قرارداد هوشمند مانند اتریوم یا سولانا ساخته می‌شوند. ویژگی اصلی NFTها، غیرقابل تعویض بودن آنهاست، به این معنا که این دارایی‌ها منحصربه‌فرد بوده و قابل مبادله به صورت یک‌به‌یک نیستند. این ویژگی، تفاوت اساسی NFTها با دارایی‌های قابل تعویض مانند ارزهای دیجیتال است.

NFTها می‌توانند نماینده‌ هر نوع دارایی منحصربه‌فردی باشند، از آثار هنری معروف مانند نقاشی‌های پیکاسو گرفته تا محتواهای دیجیتال مانند میم‌های اینترنتی. چون NFTها بر روی بلاکچین ساخته می‌شوند، هویت منحصربه‌فرد و مالکیت آنها به‌طور شفاف و تغییرناپذیر در دفتر کل ثبت و تأیید می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود NFTها به ابزاری قدرتمند برای تضمین مالکیت دیجیتال تبدیل شوند. علاوه بر این، برخی NFTها قابلیت دریافت حق امتیاز برای خالقان خود را دارند، به این صورت که هر بار NFT معامله می‌شود، بخشی از مبلغ معامله به خالق آن تعلق می‌گیرد.

در نهایت، ارتباط NFTها با بلاکچین نه تنها برای ثبت مالکیت و تأیید اصالت ضروری است، بلکه ویژگی‌هایی مانند شفافیت و امکان ایجاد حق امتیاز برای هنرمندان و خالقان را فراهم کرده و آنها را به ابزاری نوآورانه در اقتصاد دیجیتال تبدیل کرده است.

صنایعی که می‌توانند از بلاکچین بهره ببرند

بلاکچین به دلیل ویژگی‌هایی مانند شفافیت، امنیت و تغییرناپذیری، در صنایع مختلف کاربردهای گسترده‌ای پیدا کرده است. در ادامه، برخی از صنایعی که می‌توانند از این فناوری بهره‌مند شوند را معرفی خواهیم کرد:

1. صنعت مالی:
   بلاکچین در صنعت مالی برای ایجاد ارزهای دیجیتال، پرداخت‌های بین‌المللی، تسهیل تراکنش‌های ارزی و پیش‌بینی بازارهای مالی استفاده می‌شود. این فناوری با حذف واسطه‌ها، سرعت و امنیت تراکنش‌ها را بهبود می‌بخشد.
2. صنعت بیمه:
   بلاکچین می‌تواند شفافیت را افزایش و هزینه‌های اداری را کاهش دهد. این فناوری امکان ثبت امن اطلاعات بیمه‌گذاران و پردازش سریع مطالبات و پرداخت خسارات را فراهم می‌کند که به افزایش اعتماد میان مشتریان و شرکت‌های بیمه منجر می‌شود.
3. صنعت زنجیره تأمین:
   در زنجیره تأمین، بلاکچین برای ثبت اطلاعات کالاها از مبدأ تا مقصد استفاده می‌شود. اطلاعاتی مانند مکان تولید، تاریخ انقضا و شرایط نگهداری در بلاکچین ثبت می‌شود که باعث شفافیت بیشتر، کاهش تقلب و بهبود نظارت بر فرآیندها می‌گردد.
4. صنعت حمل‌ونقل:
   اطلاعات مربوط به محموله‌ها، شامل مبدأ، مقصد، تاریخ حمل‌ونقل و جزئیات رانندگان، در بلاکچین ثبت می‌شود. این شفافیت به کاهش هزینه‌های اداری، بهبود اعتماد و ارتقای کارایی در این صنعت کمک می‌کند.
5. صنعت املاک و مستغلات:
   بلاکچین می‌تواند تمامی مشخصات املاک، از جمله مالکیت، ارزش، تاریخچه قیمت و تراکنش‌ها را ثبت کند. این شفافیت از تقلب جلوگیری کرده و اعتماد میان خریداران و فروشندگان را افزایش می‌دهد.
6. صنعت فناوری اطلاعات:
   بلاکچین در امنیت سایبری و ردیابی تراکنش‌های دیجیتال کاربرد دارد. شرکت‌هایی مانند IBM از بلاکچین برای ایجاد شبکه‌های امنیتی استفاده می‌کنند که امنیت داده‌ها و تراکنش‌ها را تضمین می‌کند.
7. صنعت سلامت:
   بلاکچین در صنعت سلامت برای ثبت امن اطلاعات پزشکی، تاریخچه بیماری‌ها، تراکنش‌های مالی و تحویل داروها استفاده می‌شود. این فناوری شفافیت در مدیریت اطلاعات بیماران و واکنش سریع‌تر به بحران‌های بهداشتی مانند کووید ۱۹ را ممکن می‌سازد.
8. صنعت غذایی:
   اطلاعات مربوط به محصولات غذایی، از جمله محل تولید، تاریخ تولید و تاریخ انقضا، در بلاکچین ثبت می‌شود. این شفافیت موجب افزایش اعتماد مشتریان و بهبود مدیریت زنجیره تأمین غذایی می‌گردد.
9. صنعت خودروسازی:
   بلاکچین امکان ثبت تاریخچه خودرو، اطلاعات مربوط به تولید، تعمیرات و نگهداری را فراهم می‌کند. این فناوری با شفاف‌سازی فرآیند تولید و توزیع، اعتماد مشتریان را افزایش و مشکلات احتمالی را کاهش می‌دهد.

کاربرد بلاکچین در ایران

با گسترش فناوری بلاکچین در سراسر جهان، ایران نیز به‌عنوان یکی از کشورهایی که این فناوری را به‌کار گرفته است، تلاش‌هایی برای بهره‌برداری از قابلیت‌های آن در بخش‌های مختلف انجام داده است. شرکت‌ها و سازمان‌های ایرانی، مشابه کشورهای منطقه مانند امارات، از بلاکچین برای بهبود فرآیندها و تسهیل تراکنش‌های مالی و غیرمالی استفاده کرده‌اند.

1. تجارت الکترونیکی و بانکداری:
   در ایران، برخی شرکت‌ها از بلاکچین برای افزایش امنیت در تراکنش‌های الکترونیکی و کاهش هزینه‌های مرتبط با واسطه‌های مالی بهره می‌برند. این فناوری همچنین به شناسایی و پیشگیری از تقلب در تراکنش‌ها کمک می‌کند.
   در حوزه بانکداری، برخی بانک‌های ایرانی از بلاکچین برای بهبود امنیت و کارایی در تسویه حساب‌های مالی استفاده می‌کنند. این کاربرد به کاهش زمان و هزینه‌های مربوط به فرآیندهای بانکی کمک می‌کند.
2. زنجیره تأمین:
   شرکت‌های ایرانی از بلاکچین برای بهبود مدیریت زنجیره تأمین استفاده می‌کنند. این فناوری موجب کاهش هزینه‌های لجستیک، نظارت بر کیفیت محصولات و حذف واسطه‌های غیرضروری می‌شود. با این رویکرد، شفافیت بیشتری در فرآیندهای تأمین و توزیع محصولات به وجود آمده است.
3. بیمه:
   در صنعت بیمه، برخی شرکت‌های ایرانی بلاکچین را برای افزایش شفافیت، کاهش هزینه‌ها و تسهیل فرآیندهای مرتبط با پرداخت بیمه به‌کار می‌گیرند. به‌عنوان مثال، از بلاکچین برای تأیید مالکیت بیمه‌ها و ردیابی خسارات استفاده می‌شود که این امر، باعث افزایش اعتماد میان مشتریان و شرکت‌های بیمه می‌شود.
4. صنعت نفت و گاز:
   برخی شرکت‌های نفت و گاز ایرانی از بلاکچین برای بهبود فرآیندهای زنجیره تأمین و کاهش هزینه‌های تراکنش‌های مالی استفاده کرده‌اند. شرکت نفت پارس جنوبی، به‌عنوان نمونه‌ای از این رویکرد، از بلاکچین برای افزایش شفافیت در فرآیند صدور و تحویل محصولات و کاهش هزینه‌های لجستیک بهره برده است.

بلاکچین در ایران به‌عنوان یک فناوری تحول‌آفرین، در بخش‌های مختلف از جمله تجارت الکترونیکی، بانکداری، زنجیره تأمین، بیمه و صنعت نفت و گاز کاربرد دارد. این فناوری نه‌تنها به افزایش شفافیت و امنیت کمک کرده، بلکه با کاهش هزینه‌ها و بهبود کارایی، به توسعه اقتصادی و افزایش اعتماد در فرآیندهای مختلف کمک می‌کند.

میزان امنیت بلاکچین

بلاکچین که اغلب به‌عنوان ماشین حقیقت» شناخته می‌شود، به دلیل شفافیت و تغییرناپذیری، یکی از امن‌ترین فناوری‌های دیجیتال محسوب می‌شود. این فناوری بسیاری از مشکلات مرتبط با Web2، مانند دزدی و کلاهبرداری را به‌طور قابل توجهی کاهش داده است. با این حال، بلاکچین به‌تنهایی یک راه حل کامل برای امنیت دیجیتال به شمار نمی‌آید و عملکرد آن به میزان دقت کاربران و کیفیت اطلاعات واردشده به شبکه وابسته است.

بلاکچین به‌صورت ذاتی بی‌خطا طراحی شده است، اما در نهایت امنیت آن به شبکه‌ای که در آن فعالیت می‌کند بستگی دارد. یکی از تهدیدات بالقوه بلاکچین، حملات موسوم به ۵۱ درصد است. در این نوع حمله، اگر گروهی از هکرها بتوانند کنترل بیش از نیمی از گره‌های شبکه را در اختیار بگیرند، می‌توانند الگوریتم اجماع شبکه را به نفع خود تغییر داده و تراکنش‌های تقلبی را تأیید کنند. برای مثال، در سال ۲۰۲۲، هکرها موفق شدند با حمله به پلتفرم Ronin Network که یک بلاکچین مبتنی بر بازی است، بیش از ۶۰۰ میلیون دلار سرقت کنند. این حادثه نشان داد که حتی فناوری بلاکچین، با وجود تمام قابلیت‌های امنیتی‌اش، همچنان در برابر تهدیدات پیچیده آسیب‌پذیر است.

علاوه بر این، بلاکچین با چالش‌های دیگری مانند مقیاس‌پذیری و استانداردسازی مواجه است که می‌تواند بر امنیت و عملکرد آن تأثیر بگذارد. با این وجود، این فناوری همچنان پتانسیل بالایی برای تحول در حوزه‌های تجاری و اجتماعی دارد، به شرطی که توسعه‌دهندگان و کاربران به بهبود امنیت و ارتقای استانداردهای آن توجه کافی داشته باشند.

در نهایت، امنیت بلاکچین به شبکه، کاربران و نحوه استفاده از آن بستگی دارد. با رعایت اصول امنیتی و تقویت زیرساخت‌های شبکه، بلاکچین می‌تواند به ابزاری مطمئن‌تر و مقاوم‌تر در برابر تهدیدات دیجیتال تبدیل شود.

آینده بلاکچین در تکنولوژی و ارزهای دیجیتال

بلاکچین به‌عنوان یکی از نوآوری‌های تکنولوژیکی تحول‌آفرین، در سال‌های اخیر توانسته است جایگاه ویژه‌ای در صنایع مختلف پیدا کند. این فناوری، با قابلیت ذخیره و انتقال اطلاعات به‌صورت شفاف، امن و بدون واسطه، موفق شده است بسیاری از چالش‌های موجود در سیستم‌های سنتی را رفع کند. آینده بلاکچین در تکنولوژی و ارزهای دیجیتال بسیار روشن به نظر می‌رسد، زیرا این فناوری همچنان در حال گسترش کاربردهای خود است.

بلاکچین نقشی کلیدی در توسعه تکنولوژی‌های مدرن مانند اینترنت اشیاء (IoT) ایفا می‌کند، زیرا امکان اتصال و تعامل دستگاه‌ها را با شفافیت و امنیت بیشتر فراهم می‌آورد. در صنعت تجارت الکترونیک، بلاکچین به کاهش هزینه‌ها و حذف واسطه‌ها کمک کرده و تراکنش‌های ایمن و سریع‌تری را ممکن می‌سازد. در حوزه بانکداری و مالی، بلاکچین به عنوان زیرساختی برای ارزهای دیجیتال و پرداخت‌های بین‌المللی استفاده می‌شود. این فناوری نه تنها سرعت تراکنش‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه شفافیت و امنیت بیشتری را به فرآیندهای مالی می‌آورد.

یکی دیگر از زمینه‌های آینده‌دار بلاکچین، صنعت بازی‌های دیجیتال است. با استفاده از بلاکچین، پلیرها می‌توانند مالکیت دارایی‌های دیجیتال خود را در بازی‌ها به‌طور شفاف و امن ثبت کنند و از توکن‌های مبتنی بر بلاکچین برای تبادل و خرید استفاده کنند. در سیستم‌های رایانه‌ای توزیع‌شده، بلاکچین به بهبود کارایی و امنیت شبکه‌ها کمک می‌کند. این فناوری زیرساختی ایده‌آل برای ایجاد سیستم‌های غیرمتمرکز است که می‌توانند از شفافیت و تغییرناپذیری اطلاعات بهره‌مند شوند.

به‌طور کلی، بلاکچین آینده‌ای روشن در تکنولوژی و ارزهای دیجیتال دارد و می‌تواند به عنوان زیرساختی بنیادین در بسیاری از صنایع مدرن نقش‌آفرینی کند. این فناوری، با ادامه پیشرفت‌ها و بهبودهای خود، پتانسیل ایجاد تغییرات چشمگیر در اقتصاد جهانی و سبک زندگی مردم را دارد.

نظر شما درباره تکنولوژی بلاکچین چیست؟ آیا تا به حال تجربه‌ای در استفاده از بلاکچین داشته‌اید؟ به نظر شما جایگاه این تکنولوژی در ایران چگونه خواهد بود؟ ایده‌ها و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.

پرسش‌های متداول