دیفای (DeFi) چیست؟ همه چیز درباره امور مالی غیرمتمرکز، مزایا و کاربردها

تصور کنید دیگر نیازی به بانک‌ها، کارگزاری‌ها یا واسطه‌های مالی برای مدیریت پول یا انجام تراکنش‌های مالی ندارید! دنیای دیفای (DeFi) این چشم‌انداز را به واقعیت تبدیل کرده است. سیستمی غیرمتمرکز که با استفاده از فناوری بلاکچین و قراردادهای هوشمند، به کاربران این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به اعتماد به نهادهای مرکزی، به طور مستقیم با دیگران تعامل کنند. د‌یفای نه‌تنها واسطه‌ها را حذف می‌کند، بلکه خدمات مالی را سریع‌تر، امن‌تر و شفاف‌تر از همیشه ارائه می‌دهد. فرقی نمی‌کند کجا باشید؛ تنها با دسترسی به اینترنت می‌توانید وارد این جهان نوآورانه شوید. از وام‌دهی و وام‌گیری گرفته تا معاملات و مدیریت دارایی‌ها، د‌یفای امکاناتی فراهم کرده که پیش‌تر فقط در خیال می‌گنجید! در ادامه این مقاله آموزشی با رمزآگاه همراه باشید تا به بررسی همه‌جانبه فناوری د‌یفای یا امور مالی غیرمتمرکز بپردازیم.

دیفای (DeFi) چیست؟

امور مالی غیرمتمرکز (De‌Fi) یک سیستم مالی نوآورانه است که از فناوری بلاکچین و ارزهای دیجیتال برای ایجاد ارتباط مستقیم میان افراد و نهادها استفاده می‌کند. هدف اصلی D‌eFi حذف واسطه‌هایی نظیر بانک‌ها و کارگزاری‌ها از فرایندهای مالی است تا هزینه‌ها و زمان تراکنش‌ها کاهش یابد و کنترل بیشتری به کاربران داده شود. د‌یفای که از ترکیب دو واژه decen‌tralized به معنای غیرمتمرکز و finance به معنای امور مالی ساخته شده است، به کاربران امکان می‌دهد خدمات مالی را بدون نیاز به نهادهای مرکزی تجربه کنند. این فناوری بر پایه دفتر کل توزیع‌شده توسعه یافته است که زیرساخت اصلی بلاکچین‌ها و ارزهای دیجیتال را تشکیل می‌دهد.

در سیستم‌های سنتی مالی، نهادهای مرکزی مانند بانک‌ها و سازمان‌های دولتی، مدیریت تراکنش‌ها و ارائه خدمات را بر عهده دارند. D‌eFi این ساختار متمرکز را به چالش می‌کشد و خدمات مالی را به صورت همتابه‌همتا (P2P) و غیرمتمرکز ارائه می‌دهد. کاربران می‌توانند دارایی‌های خود را در کیف پول‌های دیجیتال نگهداری کرده و تراکنش‌ها را در عرض چند دقیقه انجام دهند. همچنین، هر کسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد، می‌تواند از این خدمات بهره‌مند شود. با استفاده از DeFi، کاربران دیگر نیازی به اعتماد به نهادهای مرکزی ندارند و می‌توانند با استقلال بیشتری به مدیریت امور مالی خود بپردازند.

در جدول پایین، تفاوت‌های میان امور مالی سنتی و امور مالی غیرمتمرکز را آورده‌ایم:

دیفای (DeFi) چگونه کار می‌کند؟

DeFi با بهره‌گیری از فناوری بلاکچین، پروتکل‌های امنیتی و شبکه‌های مالی همتابه‌همتا، واسطه‌هایی نظیر بانک‌ها و شرکت‌های خدمات مالی را حذف کرده و امکان مدیریت مستقیم دارایی‌ها را برای کاربران فراهم می‌کند. به‌علاوه، این سیستم از قراردادهای هوشمند نیز بهره می‌برد که در ادامه، مفصل به آنها خواهیم پرداخت.

بلاکچین: زیربنای DeFi

بلاکچین یک دفتر کل توزیع‌شده و امن است که تراکنش‌ها را در یک‌سری بلاک ثبت کرده و به‌صورت متوالی به یکدیگر متصل می‌کند. این ساختار باعث می‌شود اطلاعات ثبت‌شده تغییرناپذیر باشد و امنیت بالایی ارائه دهد.

برای آشنایی کامل با فناوری بلاکچین، می‌توانید از صفحه مربوطه دیدن کنید.

با این تفاسیر می‌توان نتیجه گرفت که فناوری بلاکچین زیربنایی مناسب برای امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) است و زیرساختی امن، شفاف و غیرمتمرکز برای خدمات مالی فراهم می‌کند. با استفاده از دفتر کل توزیع‌شده، بلاکچین نیاز به واسطه‌های سنتی مانند بانک‌ها را حذف می‌کند و امکان انجام تراکنش‌های همتابه‌همتا را با کاهش هزینه‌های مرتبط فراهم می‌سازد. این ماهیت غیرمتمرکز، دسترسی به فعالیت‌های مالی را برای هر فردی با اتصال به اینترنت ممکن می‌کند، شمول مالی را ارتقا می‌دهد و دسترسی به خدمات مالی را دموکراتیک می‌سازد. علاوه بر این، شفافیت و تغییرناپذیری بلاکچین اعتماد را در اکوسیستم D‌eFi افزایش می‌دهد؛ چراکه تمام تراکنش‌ها در یک دفتر کل عمومی ثبت می‌شوند و به کاربران امکان می‌دهند تا فعالیت‌ها را به صورت مستقل تأیید و بررسی کنند. این شفافیت، ریسک تقلب و کلاهبرداری را کاهش می‌دهد و محیطی امن‌تر برای تعاملات مالی ایجاد می‌کند.

قرارداد هوشمند چیست و چه ارتباطی با دیفای دارد؟

قراردادهای هوشمند، توافق‌نامه‌های دیجیتالی خوداجرا هستند که به صورت کد نوشته شده و روی شبکه‌های بلاکچین مانند اتریوم عمل می‌کنند. این قراردادها به‌طور خودکار زمانی که شرایط از پیش تعیین‌شده برآورده می‌شوند، اقدامات لازم را انجام می‌دهند و نیاز به واسطه‌ها را حذف می‌کنند. به عنوان مثال، در یک معامله ملک، قرارداد هوشمند می‌تواند به‌طور خودکار مالکیت ملک را پس از تأیید پرداخت به خریدار انتقال دهد و فرآیند را ساده‌تر و هزینه‌ها را کاهش دهد.

اگر دقت کنید، متوجه شباهت هدف اصلی د‌یفای و قراردادهای هوشمند می‌شوید؛ رهایی از واسطه‌ها. به همین جهت، قراردادهای هوشمند بخش جدایی‌ناپذیر امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) هستند و تراکنش‌های مالی را بدون نیاز به واسطه‌ها و به صورت خودکار اجرا می‌کنند. این قراردادها خدماتی مانند وام‌دهی، وام‌گیری و معاملات را از طریق اجرای شرایط از پیش تعیین‌شده که در کد آنها نوشته شده‌اند، ممکن می‌سازند. در کل، قراردادهای هوشمند با ارائه خودکارسازی، امنیت و شفافیت، DeFi را تقویت می‌کنند و خدمات مالی نوآورانه‌ای را که بدون واسطه‌های سنتی عمل می‌کنند، ممکن می‌سازند.

ویژگی‌های کلیدی د‌یفای (DeFi)

1. دسترسی جهانی:
   هر فردی که به اینترنت دسترسی داشته باشد، می‌تواند از پلتفرم‌های دیفای استفاده کند و تراکنش‌ها بدون محدودیت‌های جغرافیایی انجام می‌شوند. با این حال، در ایران ممکن است برای دسترسی به برخی پلتفرم‌ها و خدمات آنها نیاز به فیلترشکن باشد.
2. کارمزدهای پایین و نرخ بهره بالا:
   دیفای امکان مذاکره مستقیم بین طرفین برای تعیین نرخ بهره را فراهم می‌کند. افراد می‌توانند دارایی‌های خود را از طریق شبکه‌های د‌یفای وام دهند یا وام بگیرند. هرچند وام‌دهی در د‌یفای شامل کارمزدهایی است، اما گزینه‌های متعددی برای انتخاب وجود دارد.
3. امنیت و شفافیت:
   قراردادهای هوشمند روی بلاکچین منتشر می‌شوند و اطلاعات تراکنش‌های تکمیل‌شده در دسترس عموم قرار دارند. این شفافیت باعث افزایش اعتماد می‌شود، در حالی که هویت افراد محرمانه باقی می‌ماند. همچنین، داده‌های بلاکچین غیرقابل‌تغییر هستند که امنیت بالایی را تضمین می‌کند.
4. استقلال:
   پلتفرم‌های د‌یفای وابسته به نهادهای مرکزی نیستند که خطر ورشکستگی را به حدأقل می‌رساند. غیرمتمرکز بودن این پلتفرم‌ها باعث کاهش ریسک‌های ناشی از ناکارآمدی یا بحران‌های مالی نهادهای مرکزی می‌شود.

نکته مهم: کاربران در امور مالی غیرمتمرکز کاملاً ناشناس نیستند. درست است که تراکنش‌ها اسم و هویت افراد را نشان نمی‌دهند، اما آدرس والت‌ها را نمایش می‌دهند و در برخی موارد امکان دارد این آدرس‌ها قابل پیگیری باشند.

DeFi در مقابل CeFi و TradFi؛ تفاوت در چیست؟

CeFi (امور مالی متمرکز):

در سیستم مالی متمرکز (CeFi)، بانک‌ها و مؤسسات مالی نقش واسطه‌ای کلیدی دارند و مسئولیت نگهداری و انتقال پول بین طرفین را بر عهده می‌گیرند. این نهادها برای ارائه خدمات، کارمزد دریافت کرده و تمام تراکنش‌ها تحت نظارت نهادهای مرکزی انجام می‌شوند.

تفاوت CeFi با DeFi

1. واسطه‌ها:
   CeFi به واسطه‌های مالی وابسته است، در حالی که D‌eFi این واسطه‌ها را حذف کرده و از قراردادهای هوشمند برای مدیریت تراکنش‌ها استفاده می‌کند.
2. کارمزدها:
   در CeFi کارمزدهای بیشتری به دلیل حضور نهادهای متعدد در زنجیره تراکنش دریافت می‌شود.
3. شفافیت:
   D‌eFi شفافیت بیشتری در تراکنش‌ها و عملکرد سیستم ارائه می‌دهد، زیرا کدهای آن برای همه قابل مشاهده است.

CeFi همچنان نقش مهمی در نظام مالی دارد، اما ظهور D‌eFi چالش‌های جدیدی برای این سیستم ایجاد کرده و جایگزین‌های کارآمدتری برای خدمات مالی ارائه داده است.

TradFi (امور مالی سنتی):

TradFi مخفف Traditional Finance است و به شبکه سنتی بانک‌ها، بورس‌ها و سایر مؤسسات مالی اشاره دارد که پس‌اندازکنندگان و وام‌گیرندگان را در دنیای فیزیکی به هم متصل می‌کنند. TradFi اغلب به عنوان مبنای مقایسه برای DeFi یا CeFi در نظر گرفته می‌شود و نمایانگر ساختارهای مالی سنتی با واسطه‌ها و قوانین گسترده است.

تفاوت TradFi با DeFi

1. واسطه‌ها و ساختار:
   در TradFi، بانک‌ها، کارگزاری‌ها و مؤسسات مالی واسطه اصلی تراکنش‌ها هستند، اما در DeFi، واسطه‌ها حذف شده و تراکنش‌ها از طریق قراردادهای هوشمند انجام می‌شوند.
2. قوانین و نظارت:
   TradFi تحت قوانین سخت‌گیرانه و نظارت مرکزی فعالیت می‌کند، در حالی که D‌eFi بر پایه شفافیت و غیرمتمرکز بودن استوار است و قوانین آن از طریق کدهای پروتکل تنظیم می‌شود.
3. سرعت تراکنش‌ها:
   تراکنش‌ها در TradFi ممکن است روزها طول بکشد، در حالی که در D‌eFi تراکنش‌ها تقریباً به‌صورت فوری انجام می‌شوند.
4. دسترسی:
   خدمات TradFi به دلیل قوانین و محدودیت‌های محلی، برای همه در دسترس نیست، اما D‌eFi به کاربران در سراسر جهان و بدون نیاز به مجوز دسترسی می‌دهد.
5. مالکیت دارایی‌ها:
   در TradFi، دارایی‌ها معمولاً توسط نهادهای مالی مدیریت و نگهداری می‌شود، اما در DeFi، کاربران مالکیت کامل دارایی‌های خود را دارند و از طریق کیف پول‌های دیجیتال کنترل می‌کنند.
6. کارمزدها:
   TradFi شامل کارمزدهای متعدد برای خدمات واسطه‌ای است، در حالی که DeFi معمولاً هزینه‌های کمتری دارد که فقط شامل کارمزد تراکنش‌های شبکه است.

موارد استفاده و کاربردهای دیفای (DeFi)

امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) با استفاده از فناوری بلاکچین طیف گسترده‌ای از خدمات مالی را بدون نیاز به واسطه‌های سنتی ارائه می‌دهد. موارد استفاده کلیدی شامل موارد زیر می‌شوند:

1. وام‌دهی و وام‌گیری:
   پلتفرم‌هایی مانند Aave به کاربران امکان می‌دهند دارایی‌های خود را به دیگران وام دهند و در ازای آن بهره دریافت کنند.
2. صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX):
   صرافی‌هایی مانند Uniswap به کاربران اجازه می‌دهند مستقیماً با یکدیگر ارزهای دیجیتال معامله کرده و نیاز به صرافی‌های متمرکز را حذف کنند.
3. استیبل‌کوین‌ها:
   این ارزهای دیجیتال به دارایی‌های سنتی مانند دلار آمریکا متصل هستند و ثباتی در بازار نوسانی ارزهای دیجیتال فراهم می‌کنند.
4. ییلد فارمینگ:
   کاربران می‌توانند با تأمین نقدینگی برای پروتکل‌های DeFi، پاداش دریافت کرده و به رشد اکوسیستم کمک کنند.
5. بیمه غیرمتمرکز:
   پلتفرم‌ها خدمات بیمه‌ای برای پوشش ریسک‌های مختلف مانند شکست قراردادهای هوشمند یا نوسانات بازار ارائه می‌دهند که بدون نیاز به شرکت‌های بیمه سنتی انجام می‌شوند.
6. دارایی‌های مصنوعی:
   DeFi امکان ایجاد دارایی‌های دیجیتالی که نمایانگر دارایی‌های دنیای واقعی هستند را فراهم می‌کند و به کاربران اجازه می‌دهد به کالاها، سهام یا ارزهای فیات در بلاکچین دسترسی داشته باشند.
7. بازارهای پیش‌بینی:
   این پلتفرم‌ها به کاربران اجازه می‌دهند روی نتایج رویدادهای آینده شرط‌بندی کرده و از هوش جمعی برای پیش‌بینی استفاده کنند.
8. مدیریت دارایی:
   DeFi ابزارهایی برای مدیریت و سرمایه‌گذاری در دارایی‌های دیجیتال ارائه می‌دهد که اغلب به‌صورت استراتژی‌های خودکار و بدون نیاز به مشاوران مالی سنتی انجام می‌شود.
9. حاکمیت و DAOها (سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز):
   کاربران می‌توانند در فرآیند تصمیم‌گیری پلتفرم‌های DeFi شرکت کنند و از طریق سیستم‌های رأی‌گیری مبتنی بر توکن، بر توسعه و سیاست‌ها تأثیر بگذارند.
10. توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) به‌عنوان ابزار مالی:
    NFTها در DeFi فراتر از هنر دیجیتال استفاده می‌شوند، از جمله به‌عنوان وثیقه برای وام‌ها یا نمایندگی مالکیت در دارایی‌های مختلف.

چالش‌های حقوقی و امنیتی در امور مالی غیرمتمرکز (DeFi)

امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) به طور مداوم در حال تحول است، اما این حوزه همچنان بدون نظارت قانونی بوده و اکوسیستم آن در برابر برنامه‌نویسی‌های ناقص، حملات هکری و کلاهبرداری آسیب‌پذیر است. به عنوان مثال، یکی از اصلی‌ترین روش‌هایی که هکرها و سارقان ارزهای دیجیتال را به سرقت می‌برند، استفاده از ضعف‌های موجود در برنامه‌های D‌eFi است.

قوانین فعلی هنوز نتوانسته‌اند با پیشرفت‌های فناوری همگام شوند. بیشتر قوانین موجود بر اساس مفهوم حوزه‌های مالی جداگانه با مجموعه‌ای از قوانین و مقررات خاص طراحی شده‌اند. قابلیت تراکنش‌های بدون مرز در D‌eFi سؤالات مهمی برای این نوع مقررات ایجاد می‌کند، از جمله:

1. چه کسی مسئول تحقیق درباره جرایم مالی است که در پروتکل‌ها و برنامه‌های DeFi رخ می‌دهد؟
2. چه نهادی مسئول اجرای قوانین خواهد بود؟
3. چگونه این قوانین اجرا خواهند شد؟

این چالش‌ها نشان‌دهنده نیاز به چارچوب‌های قانونی و امنیتی جدید برای تطبیق با ماهیت غیرمتمرکز و بدون مرز DeFi است.

جمع‌بندی