دیپ سیک چیست و چرا باعث شوک به بازار کریپتو شد؟

دیپ سیک (DeepSeek) یک شرکت هوش مصنوعی چینی است که با معرفی مدل هوش مصنوعی R1 خود، توانست توجه جهانی را به خود جلب کند. R1 یک مدل هوش مصنوعی پیشرفته است که با وجود استفاده از منابع سخت‌افزاری محدودتر نسبت به رقبای غربی مانند OpenAI، گوگل و متا، عملکردی بسیار رقابتی ارائه می‌دهد. ویژگی منحصربه‌فرد R1، کارایی بالای آن با هزینه توسعه بسیار پایین (فقط ۵/۶ میلیون دلار) است، در حالی که مدل‌های مشابه آمریکایی بین ۱۰۰ میلیون تا ۱ میلیارد دلار هزینه دارند.

هوش مصنوعی D‌eepSeek بدون دسترسی به تراشه‌های پیشرفته‌ انویدیا H100 که تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارند، توسعه یافته و به جای آن از نسخه ضعیف‌تر H800 استفاده کرده است. دیپ سیک با این موفقیت نه‌ تنها سلطه آمریکا در زمینه هوش مصنوعی را به چالش کشیده، بلکه با ارائه مدل‌های منبع‌باز، کسب‌وکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی و بلاکچین را نیز متحول کرده است.

دیپ سیک (DeepSeek) چیست و چه تاثیری بر بازار جهانی داشته؟

در ۲۷ ژانویه، صنعت فناوری جهانی با ورود یک هوش مصنوعی جذاب و غیرمنتظره زیر و رو شد. شرکت چینی دیپ سیک (De‌ep‌Seek) با معرفی مدل جدید R1 خود، موجی از واکنش‌ها را برانگیخت که بیش از ۱ تریلیون دلار از ارزش شاخص نزدک را از بین برد. این سقوط تاریخی، غول‌های فناوری را به شدت تحت تأثیر قرار داد. شرکت انویدیا (NVIDIA) بزرگ‌ترین افت ارزش بازار یک روزه در تاریخ ایالات متحده را تجربه کرد و ۶۰۰ میلیارد دلار از دست داد. شرکت مادر گوگل، یعنی آلفابت ۱۰۰ میلیارد دلار ضرر کرد و مایکروسافت هم با کاهش ۷ میلیارد دلاری مواجه شد.

ظهور هوش مصنوعی D‌eepSeek یک روایت قدیمی را به چالش کشید: این باور که توسعه مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی تنها با سرمایه‌گذاری‌های عظیم و قدرتمندترین پردازنده‌های دنیا ممکن است، زیر سؤال رفت.

مدل R1 توانست با رقبایی مانند چت‌جی‌پی‌تی o1-mini از اوپن‌ای‌آی رقابت کند، اما با یک تفاوت بزرگ: این مدل با هزینه‌ای بسیار کمتر و منابع محدودتر ساخته شده است. دیپ سیک اعلام کرده که هزینه توسعه مدل R1 تنها ۵/۶ میلیون دلار بوده است، در حالی که هزینه توسعه مدل‌های مشابه توسط شرکت‌های آمریکایی بین ۱۰۰ میلیون تا ۱ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.

حتی سم آلتمن، مدیرعامل اوپن‌ای‌آی، هم از موفقیت D‌eepSeek شگفت‌زده شد و در واکنش به این رویداد در یک پست X گفت: «مدل R1 از بسیاری جهات تحسین‌برانگیز است، مخصوصاً وقتی به هزینه تولید آن نگاه می‌کنیم.» آلتمن همچنین تأکید کرد که OpenAI مدل‌های بسیار پیشرفته‌تری عرضه خواهد کرد، اما ظهور یک رقیب جدید را هیجان‌انگیز دانست: «بدیهی است که ما مدل‌های بسیار بهتری ارائه خواهیم کرد، اما ورود یک رقیب جدید، انگیزه‌بخش است!»

سؤال اصلی اینجاست که چرا D‌eepSeek در مرکز توجه جهانی قرار گرفته و چگونه می‌تواند نه‌ فقط دنیای هوش مصنوعی، بلکه کل صنعت فناوری و حتی بازار کریپتو را متحول کند؟ در ادامه نگاهی دقیق‌تر به جنجال‌ها و هیجانی خواهیم داشت که دیپ سیک را به نامی تبدیل کرده که جهان نمی‌تواند نادیده بگیرد.

رقابت هوش مصنوعی D‌eepSeek با گوگل و متا

موفقیت دیپ سیک در شکستن موانعی است که تا پیش از این، غیرقابل عبور به نظر می‌رسیدند. این شرکت توانسته بدون دسترسی به تراشه‌های پیشرفته آمریکایی، یک مدل هوش مصنوعی قدرتمند بسازد. این موضوع نه‌ تنها نگاه‌ها را به خود جلب کرده، بلکه این سؤال را مطرح کرده است که آیا واقعاً سرمایه‌گذاری‌های عظیم در هوش مصنوعی ضروری هستند؟

دولت آمریکا، در چارچوب تحریم‌های فناورانه، صادرات تراشه‌های پیشرفته انویدیا H100 به چین را ممنوع کرده بود. این پردازنده‌ها به‌عنوان قلب تپنده بسیاری از مدل‌های هوش مصنوعی پیشرفته محسوب می‌شوند. اما D‌eepSeek با استفاده از نسخه ضعیف‌تر این تراشه‌ها، یعنی H800، توانست این محدودیت را دور بزند و همچنان عملکردی رقابتی ارائه دهد.

طبق گزارش Artificial Analysis، مدل دیپ سیک (D‌eepSeek) توانسته حتی برخی از بهترین مدل‌های هوش مصنوعی شرکت‌هایی مثل گوگل، متا و Anthropic را پشت سر بگذارد. این موضوع نگرانی‌هایی را درباره میزان بازدهی سرمایه‌گذاری‌های هنگفت در هوش مصنوعی ایجاد کرده است. برآورد می‌شود که طی سال‌های آینده، بیش از ۱ تریلیون دلار در این حوزه سرمایه‌گذاری شود، اما آیا این هزینه‌ها واقعاً توجیه اقتصادی دارند؟

بانک گلدمن ساکس، در آگوست ۲۰۲۴ هشدار داده بود که هزینه‌های سرسام‌آور در بخش هوش مصنوعی ممکن است بیش از حد باشد. حالا موفقیت De‌epSeek با منابعی بسیار محدود، این نگرانی‌ها را تشدید کرده است. آنچه دیپ سیک را از رقبا متمایز می‌کند، تنها بهره‌وری بالا نیست، بلکه دیدگاه بنیان‌گذار آن، لیانگ ونفنگ، است. لیانگ که پیش‌تر مدیر یک صندوق سرمایه‌گذاری بود، ابتدا به‌عنوان یک سرگرمی وارد دنیای هوش مصنوعی شد، اما رویکردی غیرمتعارف در پیش گرفت: او دستیار هوش مصنوعی D‌eepSeek و کدهای زیربنایی آن را به‌صورت رایگان در اختیار عموم قرار داده و آن را تبدیل به یک ابزار منبع‌باز کرده است.

این حرکت کاملاً در تضاد با استراتژی شرکت‌های غربی است که برای بازگشت سرمایه‌های سنگین خود، به مدل‌های درآمدی مبتنی بر پرداخت اشتراک و پرداخت‌های اجباری متکی هستند. لیانگ معتقد است که: «هوش مصنوعی باید برای همه در دسترس و مقرون‌به‌صرفه باشد.» این دیدگاه هوش مصنوعی D‌eepSeek را به یک ابزار تحول‌آفرین در فناوری و یک انقلاب در مدل‌های کسب‌وکار نیز تبدیل کرده است.

با وجود همه این هیاهو، هوش مصنوعی De‌epSeek در روز اول عرضه با یک حمله سایبری گسترده مواجه شد، که نشان داد زیرساخت‌های آن هنوز در برابر مقیاس‌پذیری مقاوم نیستند. این حمله باعث شد شرکت موقتا ثبت‌نام کاربران جدید را محدود کند.

جنجال‌ها و اتهامات پیرامون هوش مصنوعی DeepSeek

اگرچه انتشار هوش مصنوعی De‌epSeek به‌ عنوان یک نقطه عطف در صنعت فناوری تحسین شده است، اما از طوفان شک و تردید و جنجال‌ها در امان نمانده است. یکی از بحث‌برانگیزترین اتهامات این است که دیپ سیک ممکن است درباره میزان توان سخت‌افزاری خود کاملاً شفاف نباشد.

ایلان ماسک مدعی شده که دیپ سیک به‌طور پنهانی حدود ۵۰٬۰۰۰ تراشه پیشرفته‌ انویدیا H100 در اختیار دارد اما نمی‌تواند به آن اعتراف کند چرا که تحریم‌های آمریکا صادرات این تراشه‌ها به چین را ممنوع کرده است. اگر این ادعا درست باشد، نشان می‌دهد که دیپ سیک یا از راه‌های غیررسمی این تراشه‌ها را تهیه کرده، یا قبل از اعمال تحریم‌ها آن‌ها را خریداری کرده است. همچنین این فرضیه که مدل هوش مصنوعی R1 تنها با استفاده از تراشه‌های ضعیف‌تر H800 ساخته شده، زیر سؤال می‌رود. تراشه‌های H800 نسخه کم‌توان‌تری از H100 هستند که به‌طور ویژه برای بازار چین طراحی شده‌اند.

یکی دیگر از شک و تردیدهای مهم مربوط به هزینه توسعه مدل هوش مصنوعی Dee‌pSeek است. تحلیلگر مالی ZaStocks در این‌باره اظهار داشته که ساخت یک مدل زبانی در حد Dee‌pSeek تنها با ۵/۶ میلیون دلار، غیرممکن به نظر می‌رسد. او با لحنی کنایه‌آمیز گفت: «با ۶ میلیون دلار حتی نمی‌توان یک خانه ساحلی در کالیفرنیا خرید، اما ظاهراً حزب کمونیست چین (CCP) موفق شده یک مدل بهتر از متا بسازد!»

او همچنین اشاره کرد که شرکت‌های فناوری آمریکایی مثل متا و گوگل بارها اعتراف کرده‌اند که در بخش هوش مصنوعی هزینه‌های هنگفتی می‌کنند، چراکه در رقابت باقی ماندن نیاز به منابع مالی عظیمی دارد. اینکه دیپ سیک با بودجه‌ای محدود توانسته از این غول‌های فناوری پیشی بگیرد، با منطق حاکم بر صنعت هوش مصنوعی همخوانی ندارد.

تاثیر DeepSeek بر دنیای کریپتو، سهام ماینینگ و توکن‌های هوش مصنوعی

تحولات هوش مصنوعی De‌epSeek فقط بازار سهام شرکت‌های فناوری مثل انویدیا را تکان نداد، بلکه موج‌های آن به دنیای رمزارزها نیز رسید. به‌ویژه شرکت‌های استخراج کریپتو و توکن‌های هوش مصنوعی، که به شدت به پردازنده‌های گرافیکی (GPU) وابسته‌اند، دچار آشفتگی شدند.

عرضه‌ مدل قدرتمند دیپ سیک که وعده عملکرد بالا با سخت‌افزار کمتر را می‌دهد، پرسش‌هایی درباره آینده صنایعی که متکی به کارت گرافیک هستند ایجاد کرده است. این عدم قطعیت، موجی از نوسانات را در بازار ایجاد کرد. شرکت‌های استخراج ارزهای دیجیتال یکی از بزرگ‌ترین قربانیان این سقوط بودند:

سهام رایت پلتفرمز  (RIOT)، یکی از بزرگ‌ترین ماینرهای بیت کوین، در ۲۷ ژانویه ۱۵/۵٪ سقوط کرد. سایفر ماینینگ (CIFR)، یک ماینر بزرگ دیگر نیز افت سنگین‌تری را تجربه کرد و ۲۵٪ از ارزش سهام خود را از دست داد. اما این نوسانات فقط محدود به سهام شرکت‌های ماینینگ نبود.
توکن‌های مرتبط با هوش مصنوعی، که یک بخش در حال رشد از بازار کریپتو محسوب می‌شوند، نیز با فروش گسترده و در نتیجه بازار نزولی مواجه شدند:

• توکن رندر (RNDR)، که در پردازش غیرمتمرکز گرافیکی استفاده می‌شود، ۱۱٪ کاهش یافت.
• توکن گراف (GRT)، یک پروتکل شاخص‌گذاری بلاکچین، ۳٪ افت کرد.
• توکن فچ ای‌آی (FET)، که ترکیبی از هوش مصنوعی و بلاکچین برای ایجاد ایجنت هوش مصنوعی است، ۱۴٪ سقوط کرد.

کارت گرافیک یا GPU یکی از مهم‌ترین قطعات سخت‌افزاری برای اجرای محاسبات سنگین است. این پردازنده‌ها، که به‌طور خاص برای پردازش موازی طراحی شده‌اند، در دو حوزه کلیدی کاربرد گسترده‌ای دارند:

• استخراج رمزارزها: ماینرهای بیت کوین و سایر رمزارزها از GPUها برای حل معادلات پیچیده‌ی ریاضی استفاده می‌کنند. این پردازش‌ها به تأیید تراکنش‌ها در بلاکچین کمک کرده و به ماینرها پاداش می‌دهد.
• پروژه‌های هو‌ش مصنوعی: رندر (RNDR) از GPU برای پردازش غیرمتمرکز تصاویر سه‌بعدی و گرافیکی استفاده می‌کند. فچ (FET) نیز به قدرت پردازشی بالا نیاز دارد تا مدل‌های هو‌ش مصنوعی را آموزش داده و عوامل خودکار را اجرا کند.

با این حال، ظهور D‌eepSeek و ادعای آن مبنی بر دستیابی به عملکرد بالای هو‌ش مصنوعی با سخت‌افزار ارزان‌تر، این اکوسیستم را دچار تردید کرده است. D‌eepSeek با ادعای ارائه نتایج بهتر با منابع سخت‌افزاری کمتر، به‌طور غیرمستقیم تهدیدی برای زیرساخت‌های گران‌قیمت مبتنی بر کارت گرافیک محسوب می‌شود. اگر مدل‌های هو‌ش مصنوعی بتوانند بدون نیاز به سخت‌افزارهای پرهزینه اجرا شوند، ممکن است ارزش سرمایه‌گذاری روی این سخت‌افزارها زیر سؤال برود.

البته با اینکه ترس و فروش‌های گسترده در بازار مشهود بود، اما نشانه‌هایی از تثبیت نیز اخیراً دیده شده است. چندین توکن مرتبط با هو‌ش مصنوعی، پس از ریزش اولیه، شروع به بازیابی قیمت کردند. همچنین سیاست‌های اقتصاد کلان آمریکا نیز می‌توانند اثر منفی ورود De‌epSeek را متعادل کنند. در ۲۳ ژانویه، دونالد ترامپ فرمان اجرایی برای ایجاد «کارگروه ریاست‌جمهوری در بازار دارایی‌های دیجیتال» را صادر کرد. این اقدام نشان‌دهنده‌ تلاش دولت برای تنظیم قوانین جامع در حوزه‌ کریپتو است. این فرمان همچنین هرگونه توسعه‌ ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) توسط دولت فدرال را ممنوع کرد که همسو با دیدگاه غیرمتمرکز بودن بازار کریپتو است.

دولت اعلام کرده است که تا ۵۰۰ میلیارد دلار در تحقیقات مشترک هو‌ش مصنوعی سرمایه‌گذاری خواهد کرد. این سرمایه‌گذاری شامل توسعه مراکز داده، نیروگاه‌ها و سخت‌افزارهای پیشرفته است که می‌تواند به رشد پروژه‌های کریپتو/هو‌ش مصنوعی کمک کند.

آینده رمزارزها با روی کار آمدن DeepSeek چه خواهد شد؟

پس از شوک ناشی از معرفی مدل هو‌ش مصنوعی دیپ سیک R1 و افت بازارهای مالی، بیت کوین و سایر رمزارزها شروع به بازگشت به روند صعودی کرده‌اند. دیپ سیک با ورود غیرمنتظره و هزینه کم توسعه مدل خود، بازار هو‌ش مصنوعی و رمزارزها را متزلزل کرد و باعث اصلاح قیمتی در سهام فناوری و توکن‌های مرتبط با هو‌ش مصنوعی شد. با این حال، پس از چند روز، بازار رمزارزها، از جمله بیت کوین و توکن‌های هو‌ش مصنوعی، در حال بهبود است.

تحلیلگران دو موضوع کلیدی را دلیل این شوک می‌دانند: هزینه پایین (۶ میلیون دلار) و زمان کوتاه توسعه مدل دیپ سیک و همچنین انتشار آن به‌صورت منبع‌باز که تهدیدی برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری سنگین در این حوزه محسوب می‌شود. با وجود این، برخی تحلیلگران معتقدند که این تحول، می‌تواند در بلندمدت به نفع پروژه‌های هو‌ش مصنوعی و بلاکچین تمام شود، چرا که هزینه اجرای مدل‌های هو‌ش مصنوعی را کاهش می‌دهد.

موفقیت دیپ سیک در ارائه قابلیت‌های پیشرفته‌ هو‌ش مصنوعی با هزینه بسیار کمتر، تسلط آمریکا بر این فناوری را به چالش کشیده است. با این حال، «اجی» (Edgy)، تحلیلگر برجسته دنیای کریپتو، معتقد است که این تحول می‌تواند در بلندمدت به نفع بازار رمزارزها، به‌ویژه بخش هوش مصنوعی/کریپتو باشد.

اگرچه دیپ سیک در کوتاه‌مدت باعث آشفتگی شد، اما ویژگی‌های منبع‌باز بودن و کاهش هزینه‌های پردازش آن می‌تواند تأثیر مثبتی بر توکن‌های هو‌ش مصنوعی داشته باشد. بسیاری از پروژه‌های بلاکچینی که از هو‌ش مصنوعی استفاده می‌کنند، نیازمند توان پردازشی بالا و هزینه‌های عملیاتی سنگین هستند. D‌eepSeek با کاهش این هزینه‌ها، می‌تواند راه را برای توسعه برنامه‌های هو‌ش مصنوعی مبتنی بر بلاکچین هموارتر کند. پروژه‌هایی مثل “ai16z” که فناوری دیپ سیک را به کار گرفته‌اند، نشان داده‌اند که چگونه این پیشرفت‌ها می‌توانند موانع مالی برای پیاده‌سازی راهکارهای هو‌ش مصنوعی در اکوسیستم بلاکچین را کاهش دهند.

بنابراین اگرچه D‌eepSeek در ابتدا باعث نگرانی شد، اما در بلندمدت با کاهش هزینه‌ها و افزایش نوآوری در حوزه کریپتو، می‌تواند به رشد پایدار این صنعت کمک کند. به‌ عبارت دیگر، این تحول نه یک تهدید، بلکه فرصتی برای پیشرفت هو‌ش مصنوعی در بلاکچین خواهد بود.

جمع‌بندی

ظهور De‌epSeek با مدل هو‌ش مصنوعی R1 نقطه عطفی در صنعت فناوری محسوب می‌شود که نه تنها سلطه آمریکا در حوزه هو‌ش مصنوعی را به چالش کشیده، بلکه بازارهای سهام و رمزارزها را نیز تحت تأثیر قرار داده است. این رویداد نشان داد که توسعه مدل‌های پیشرفته، برخلاف باورهای پیشین، نیازی به سرمایه‌گذاری‌های عظیم و سخت‌افزارهای پیشرفته ندارد.

در کوتاه‌مدت، بازارهای سهام و کریپتو با شوک ناشی از این تحول مواجه شدند و قیمت سهام شرکت‌های فناوری و توکن‌های مرتبط با هو‌ش مصنوعی افت شدیدی را تجربه کردند. اما در بلندمدت، تأثیرات این تحول می‌تواند به نفع اکوسیستم کریپتو و پروژه‌های مبتنی بر هو‌ش مصنوعی باشد، چرا که هزینه‌های توسعه و اجرای مدل‌های هو‌ش مصنوعی را کاهش می‌دهد.

با وجود ابهامات و جنجال‌های پیرامون D‍eepSeek، از جمله ادعاهای مربوط به منابع سخت‌افزاری و هزینه توسعه، این شرکت نشان داده که هو‌ش مصنوعی می‌تواند با رویکردی متفاوت و منابع محدود، به نتایج قابل‌توجهی دست یابد. حال باید دید که واکنش شرکت‌های بزرگ فناوری، دولت‌ها و بازارهای مالی به این چالش جدید چه خواهد بود و آیا D‌eepSeek می‌تواند روند فعلی صنعت هو‌ش مصنوعی و کریپتو را متحول کند یا خیر.

پرسش‌های متداول